Interview mèt Colla Bemelmans euver zie beukske Ouw leedjes vuur noe

Colla Bemelmans: “Mie beuksjke is ouch ’n ierbetoeën aan Veldeke”

Veer spreke Colla Bemelmans (Nuth, 1939) euver zie nui beukske “Ouw leedjes vuur noe”. Dao-in stoon vertaolinge vaan ’t Hoegleed en Psalme oet de Biebel in ’t Nuths. Colla sjreef die tekste in opdrach vaan Veldeke Limburg. En dao is heer Veldeke zier erkintelek veur. E paar jaor geleie (1995) woont heer de Veldeke Literatuurpries, boedoor heer bekindheid kraog in gans Limburg en euveral moch optrejje. Meh de opdrach vaan Veldeke um nao eige inziech get te sjrieve in ’t dialek, waor minstens eve iervol, volgens Colla. De einege conditie waor tot ’t get moos zien wat Veldeke nog noets gedoon had. Wijer moch heer gans zelf oetmake boe ’t euver zouw goon. Dat is ’n teike vaan vertrouwe wat häöm good heet gedoon. Tot heer oeteindelek veur Biebeltekste heet gekoze heet neet ins zoe väöl te make mèt zien opleiing es theoloog meh mie mèt zien bewoondering veur die aw tekste die nog ummer verhaole vertèlle boe de lui get aon kinne höbbe. “ ’t Geit neet d’róm of ’t allenej waor is wat in de biebel sjteit”, zeet Colla, ” ’t geit d’róm of ’t e sjoeën verhaol is.”

Gif tege de kèrk

Es veer ’s mörgens um elf oor aonbelle bij Colla Bemelmans in Nuth, begint de klok vaan de dörpskèrk zjus te sloon. Colla woent rech tegeneuver die kèrk en es heer de deur ope deit kint heer dao neet um eweg kieke. Meh dat wèlt neet zègke tot heer die kèrk in alles wèlt volge. Sterker nog: heer neump zie beukske mèt hoegleed en psalme ouch e stökske gif tege de kèrk. Gif veural tege de dogmatiek vaan die kèrk, die gein ruimte liet veur twiefel of interpretatie. “ ’t Kint toch neet zoeë zin dat ze Jezus in e keske opsjlete, meh dat is waal wat ze doeën. Jezus is in de kirk en neet in de buim”, zoe vat heer de opstèlling vaan de kèrk same. En de psalme vaan Colla verzètte ziech mèt alle meugeleke wäörd daotege. Ze zitte vol vaan bewoondering veur de tekste oet de Biebel meh ouch vol vaan ironie.

Theologie in Bonn

Veer koume te spreke euver wie ’t allemaol begonne is. Colla heet theologie gestudeerd in Bonn. Z’n motivatie um nao Bonn te goon waor einvoudeg, dat waor korter bij es Nimwege. Zie motief um theologie te studere laog get ingewikkelder. Heer had vaan thoes oet en door zien middelbaar sjaol op Rolduc netuurlek wel ein en ander mètgekrege euver ’t geluif. En in deen tied waor heer nog vaan plan um priester te weure. Naotot heer nao zien exame op Rolduc ’n haaf jaor mèt ’ne vrund liftentere door Europa had gezworve, woort ’t tied get te goon doen. Dat zouw get mote zien boemèt heer get kós beteikene veur de maotsjappij en veur de lui. Theologie leek häöm toen ’n gooj käös. Vreuger kóste dat allein studere este ouch paoter of priester wouws weure. Meh in deen tied woort ’t ouch meugelek es leek aon die studie te beginne. In Bonn waore bij theologie daan ouch versjeie vrouwe ingesjreve, die door de manneleke studente ouch wel “Päpstinne” woorte geneump.

Oonderwies in Sittard

Nao zien studie is Colla in ’t oonderwies en ’t vörmingswerk terech gekoume. Bij ’n sollicitatie in Mestreech wouwe ze häöm wel höbbe meh daan moos heer wel zie bäördsje umdoen. Veur zie verweer “Wiezoeë bäördje, ich bèn gènne preester, ich bèn ‘ne leek”, waore ze neet geveuleg: gei bäördsje, gein baon. Heer waor indertied ein vaan de ierste leke op zie vakgebeed. In Sittard waore ze dao minder scrupuleus in. In ’t vörmingswerk, bij Mater Amabilis wie dat indertied hètde, gaof heer godsdeens en maotsjappijlier aon meidskes die bij Philips of Rosita aon de loupende band stoonte. Poginge um hunne wereld te verbetere woorte neet altied in daank aofgenome: wie heer ins had bewèrkstelleg tot die meidskes beter arbeidsumstandeghede kraoge, ging hun productiviteit en dus ouch hunne kezjem drop achteroet. Toen kaome ze Colla vraoge of heer wel good tikde. Dat waor noe ouch weer neet de bedoeling. Via ’t vörmingswerk kaom heer bij de Mulo terech en ouch dao veur godsdeens en maotsjappijlier. Dat wèrk heet heer bekans veerteg jaor gedoon. En ummertouw zoonder beuk, ummertouw verhaole vertèllend.

Poëzie

Colla heet vaanaof zien zevetiende al gediechte gesjreve. Meh in ierste instantie inkel in ’t Nederlands en neet in ’t plat. De taol vaan zien dörp Nuth kaom pas in beeld wie heer in aonraking kaom mèt de dialekvereineging Veldeke. Heer laos wat ander dialeksjrijvers publiceerde in de boondels die Veldeke indertied oetgaof en dach bij zien eige: “Dao sjteit mich toch ‘ne houp rotsooi bie.” Toen is heer zelf goon perbere in ’t plat te sjrieve en via Veldeke is heer daomèt ouch bekind gewore. Oondertösse heet heer hiel get tekste, verhaole en gediechte gepubliceerd, in boondels en beuk, boe-oonder ouch kinderbeuk. Veldeke ierde häöm daoveur al ieder mèt de Veldeke Literatuurpries. En noe is dao daan de boondel “Ouw leedjes vuur noe”. En ’t is en prachteg beukske gewore. Sjoen oetgegeve en geïllustreerd mèt sjèlderije vaan Wim van Ratingen. D’n inhaajd besteit oet twie deile: ’n vertaoling vaan ’t Hoegleed oet de Biebel en viefteg psalme in ’t Nuths. Bij ’t Hoegleed heet Colla ziech vrij perceis aon d’n originelen teks gehawwe. Meh in de psalme heet heer ziech mie vrijheid en spiritualiteit gepermitteerd. En dat lievert prachtege stäölkes vaan diechkuns en inspirerende gedachte op.

’t Hoegleed

“ ’t Hoeëgleed is eigelik gewoon e leefdesleedje”, zeet Colla. Vreuger woort dat ouch gespäöld op broelofte. ’t Heet nogal ’ne naom vaanwege expliciet erotische passages, al klinke die noe mesjiens get gedateerd. “Je borsten zijn als twee jongen van een hert” en zoe. Meh vreuger waor dat get. De naom God kump in ’t gans leed neet veur. Dat waor ouch al vreemp veur de Biebel. Toen höbbe de Joede daovaan gemaak: ’t geit euver Jahweh en ’t Joedse volk. En later heet de kèrk weer devaan gemaak: ’t geit euver Jezus en de kèrk. Zoe kós ’t toch in de Biebel weure ingepas meh ech väöl geleze of veurgeleze woort ’t Hoegleed toch neet. In ’t Nuth’s dialek krijg ’t Hoegleed dan nog weer ’ne bezunderder klaank es in de staotege vertaoling vaan de Statenbijbel. Colla heet zien bès gedoon d’n teks begriepelek te make veur d’n huidegen tied. “Mijn ingewanden gingen tekeer van liefde” weurt in zien vertaoling “Ich razel van de vlinders in miene boek”. En “Hij zoende mij met kussen zijner lippen, kuste hij me maar” woort “Puen mich, puen mich vol op de mónd”. Zoe weurt “ ’t Hoeëgste leedje” toch nog e genot um te leze en kin me nog get inspiratie opdoen bij ’t vinde vaan complimenteus leefdeswäördsjes.

50 Psalme

Wie gezag: bij de vertaoling vaan de Psalme kump Colla pas ech los. Bij sommege psalme zien de oersprunkeleke tekste nog wel te herkinne. Zoe weure “Harp en luit, trom en fluit” vaan psalm 150 in de vertaoling “mit Bach en Elton John, ’n triangel en ’n dieke tróm”. Meh in ander diechregels höbbe de psalme hoegoet es inspiratiebron gedeend, wat oonder ander trök kump in d’n dèks gebruukde aonspreektitel “Hier,…” in ’t begin vaan ’nen teks. Zoe wie in: “Hier, soms zouw iech in Euren tempel, zónger touwe, waal wild wille plasse…” Dat lievert sjoen inziechte op in de meneer boe-op Colla tege God, ’t geluif en de kèrk aon kiek. Meh mie nog inziechte boe de lui vaan allewijl ziech aon kinne spiegele es ’t um de vraoge vaan ’t leve geit. Dat is ouch wat Colla wèlt: “Ich blief toch meister heh. Ich sjrief neet allein vuur mich zelf. Ich wil ouch dat   de luuj get d’raan höbbe.” En wie zienen oetgever zag: “Wat e sjoeën book, dat pak mich bie de sjtraot!” toen wis Colla tot heer get vaan wierde had gemaak. Allein waor ’t soms lesteg um te veurkoume totste es lezer te väöl achtergroondkinnes nudeg höbs vaan de Biebel. “Wat mót ich mit die Makkabeeje? Wat zint Makkabeeje?”

Verhaole zien woer

Colla had vaan Veldeke desnoeds drei jaor d’n tied gekrege um zienen teks veerdeg te make. Tot ’t oeteindelek neet mie es e jaor gedoord heet, höbbe veer te daanke aon zien achterkleinkeend. Wie heer e jaor laank vijf of zes daog in de week dao-op mós passe, woort heer es vaanzelf in e bepaold ritme gedwonge. Es dat kinneke nao bed góng um te slaope, kós heer ziech aon ’t sjrieve zètte. En umtot ’t nog gans klein waor sleep dat ’t mierendeil vaan d’n daag. Zoe is ’t gekoume. En dat heet us e paar prachtege verhaole opgelieverd. En um die verhaole geit ’t bij Colla. En daan is ’t neet belaankriek of die verhaole allemaol perceis woer zien. Of ’t noe um de Biebel geit of um de sprookjes vaan Andersen. Roodkapje en Hans en Grietje zien ouch allemaol woer. “Allein ’t sjpieëlde neet in de Wienesraor boesj, heh. Meh ’t is waal e sjoeën verhaol óm te zègke: kinnekes, gaot neet allein de boesj in. Sjoeën verhaole die bès get te zègke höbbe, meh neet natuurkundig waor zin. De biebel is gein natuurkundebook.”

Mestreech, 15 mei 2017 Bèr Brounts
Foto’s: Emily Brounts

PS: D’n teks vaan ’t interview steit in ’t Mestreechs umtot d’n interviewer oet Mestreech kump. Bij de citate vaan Colla is zien eige Nuths gebruuk.

Ouw leedjes vuur noe van Colla Bemelmans
Oetgeverij TIC, 2017
Taol: Nuths
mit sjilderieje van Wim van Ratingen
ISBN: 978-94-91561-77-1
Pries: 14,90
Verkriegbaar in alle winkels mit LiLiLi-Licentie en via http://www.ticshop.nl