Jaomerdejaomer
Column van Wim Kuipers*
Waem giester de sjtrapatse van van Vladimir de Poeh(t) op Nieuwsuur meug woor en ei sjtreepke tröksjakelde, zoog (mesjiens) ein ram kepodde flat, vuur en elenj. De miense die d’rbiej wore sjproke Nederlandjs. Mariejedeies, ’t zól toch neet…, waem is det dao, Beatrix?
Gelökkig! Neet noe. Op de veerde van wienmaondj 1992 landje eine vrachvleger in de flat Kruitberg, Amsterdam-Bijlmermeer. Det is noe dartig jaor geleje, en inins is dao väöl aandach veur. KRO-NCRV haet zich ei pekske aangetroch van historische ramptoeris. Ze levere ós: ein viefdeilige dramaserie euver dae crash (vanaovendj deil twie), twie documentaires, eine podcast en ein ‘digitale reconstructie’.
Ich kiek zoeväöl meugelik van det drama, den mien ierste eige (huur)hoes woor de flat Kruitberg 22. Neet det deil det de vleger oetkoos. En doe woor ich ouch al voert. Wiejer sjpele in de dramaserie twie journaliste die dachte det d’r get in ’t sjpeel woor det geine weite meugde. Eine van die is (woor) collega Pierre Heijboer (1937-2014); gebaore, zaet Wikipedia ‘nabij de Staatsmijn Emma, als zoon van een mijnwerker’. Kieke dus.
Veldeke Literatuur Pries
Nag mier historie. Dartig jaor geleje waerde veur ’t iers de Groot Limburgse Veldeke Literatuur Pries oetgereik. Ich kreeg dae. Meug ich dao aevegood op trökkieke? Gein versjtrengeling? Laot gaon dan dae wage.
Dae pries waerde doe oetgereik in Thoear, en det gebäörde wiejer aafwisselend mit Wiert. Helaas: dae pries guf ‘t neet mie. Jaomer? Sjanj? Ach, nao net twintjig jaor woor de foek d’roet, meinde me. ’t Guf dus nieks te zjubeleie. Nae: dae pries vreug veur vraoge.
Iers de naam. De ierste jaore waerde gekald van de Groot Limburgse Dialek Pries. ‘Groot’ sjloog neet op ’t geldj det te verdene woor, of op de beteikenis, waerde, nae: ’t woor de pries van de twie Limburge. Inmiddels sjprik Veldeke van de Veldeke Literatuurprijs, eine pries veur: schrijvers of dichters die zich verdienstelijk hadden gemaakt in de Limburgse taal.
Verdeenstelik (sorry veur de letterlikke vertaling)?
Dao góng ’t zich neet um, mein ich: ze hauwe eine pries gewónne. En zuug waat gebäörde: van de neugeteen laureate sjrieve d’r ei sjtök of zeve, ach nieks of bao nieks mie in ’t Limburgs, wobiej eine dae twie maol gewónne haet. Is dit noe weer knotere? Dan hoogoet euver ’t waord ‘verdienstelijk’. Allei: allein al ’t mitdoon ‘verdienstelijk’? Prima, ich gaon wiejer.
Wo ich mich veur sjaam
En noe mót ich mesjiens mich zelf biej de kladde griepe. Alleriers: ich bön wie gezag d’n ierste winner. Höb ich ingesjik um te winne? Neet det ich weit. Bewieske (went geer mich gluif): ich woor biejnao drei waeke te laat veur nag get in te sjikke. Gebeld: ja, ’t kan nag…
Mae woveur deej ich mit?
Ich dink wiel ich de gelaegeheid kreeg te laote zeen wo ich mit doonde woor.
Gelaegeheid, neet KANS. Kans heurt mier biej wedsjtried of laoterie.
Laot zitte, ’t guf hiel get literair prieze woveur me get in mót sjikke. En dan zólle hiej get ideje achter zitte… Laot ze zitte.
Noe kump get wo ich mich veur sjaam. In de beginjaore goof ’t mier es hóngerd miense die mitdeje. Neet veur te sjtelle noe. Al die gedichter, verhaole, kómplete toneelsjtökker, wieväöl beuker zien det neet?
Jaomerdejaomer
Jaomerdejaomer: dao is bao nieks van bewaard. En ich höb det neet gezeen, die drei jaor det ich in de zjurie zoot. Ich verzamelde waal bezunjer wäörd, al of neet veur mien waekelikse rebriek Letterbak. Zoe leet ich laezers mitsjmikkele van ei waord es kerkesvolk. Beteikende veur mich: get minder volk, sjacheleers die mit ein handj- of hóndjsker langs de deure gónge mit grei det neet in de winkels loog.
In ein ingesjik gedich waerde dao aevel mit gemeind: modevölkske det op Goje Vriedig al mit ei kerke (winkelwagen) vól van ’t Leeeeeeeeekkere van dinges nao de stationcar (ouch ein ker) taffelde.
Colla Bemelmans zoog dit saoterdigs in de gezet en dach: wie kan det? Hae wós neet det de Letterbekker (ich) in de zjurie zoot, en dae wós neet det det waord van Colla woor, den de name biej ’t ingesjikde wirk wore diek doorgesjtreep. Bang veur vriendjespolletiek?
Good – dit woor neet erg weitesjappelik. Mae eine ramp, dae noe nag bekeke mót waere?
Ich dink neet det d’r väöl benaodeilde zien. Aevel: waat en waem zól benaodeild zien? Sjrievers die drei of veer maol ingesjik höbbe en nieks geheurd? Dachte die: ich sjei d’r mit oet? Kan good. En zól det dan get mit de achteroetgank van ‘t Limburgs te make höbbe, woveur nag ummer Code Rood gultj? Woor ’t dialek toch te min, veur sjrievers én sjpraekers?
Pierre Heijboer haet jaore gezóch nao achtergrunj van de Bijlmerramp – zeuk op Wkipedia. Hae deej det (dink ich) ouch es zoon van eine koempel: wie ’t mit die miene gegange is… Sjaemel.
Mesjiens moog daoveur eine promovendus m/v van de faculteit Taalcultuur in Limburg van Maastricht University ins óngerzeuk doon nao de waeg vanaaf 1992 nao Code Rood, den de hooglieraar haet det Code Rood bedach.
Enne: ouch de Pries haet nag ei vervolg.
Volgende waek.
* Deze tekst is niet in het Nederlands vertaald omdat een vertaling te veel afbreuk zou doen aan het karakter ervan.