Kepelkes mit baejende begienkes
Column van Wim Kuipers *
Breef teen. Zeen noe iers det det getal en ’t naefke van de vingers homonieme zien: wäörd die geliek gesjreve waere, mae waal (get) angers oetgesjpraoke, teminste van Withuis wies Horst. De naefkes klinke langer es ’t getal nao neuge. Laot zitte. Ich bön doonde mit ’t gesjreve Limburgs, noe veural mit de vraog woveur bao gein romans mie in ’t Limburgs oetgegaeve waere. Onneet gesjreve, dink ich, mae det kan ich neet weite. Waat kónne v’r waal weite.
Hoes veur of van?
Gelökkig: dit jaor nag kónne v’r mit al oos vraoge nao ’t Hoes veur ’t Limburgs, zoe veursjpelde de baas van ’t Huis voor de Kunsten in Remunj. Ich bön bang veur det VEUR. Drent(h)e haet ’t Huus van de Taol; VAN dus – ich zeen dao versjil in, den ‘van’ is van ós, ofwaal: veer höbbe get, wie me dao ouch euver dink.
Mae VEUR, det is in väöl gevalle get van: veer höbbe te wienig, wone in de Grote Penarie, nou ja: höbbe hölp neudig. Mótte v’r aafwachte.
Obbernuuj aevel mót ich knotere det ’t Huus in det barre naorde jeder jaor zös beuker in ’t Dreents oetguf. Sjrievers sjikke get verhaole in, herinneringe, columns, drei houfsjtökker van eine roman, en dan bekiek ein kemissie of det book oetgegaeve kan waere. Hölp, advieze en zoe wiejer inbegrepe.
Verbinder?
Zoeget zeen ich biej ’t Hoes VEUR nag neet zo gauw. Det VEUR (zeur ich effe wiejer) duit mich aan ein kleniek dinke, opvanghoes veur ein kranke, bietje verwaarloosde taal. En ja: in de gezet sjting det ’t Hoes in jannewarie al ein advertentie veur eine verbinder plaatse zól. Waat wille ze verbinje? Wo zit de pien?
Oos Taal is zeker neet verzekerd. Aafwachte.
Allei, ich wól ’t euver Limburgse romans höbbe. Wo sind sie geblieben, woveur versjiene bao gein romans mie in ’t Limburgs. Kan ich dees vraog binnekórt biej ’t Hoes van ’t Limburgs op de sjtoep ligke?
Limburgse romans
Limburgse romans, die mótte örges in mien herinneringslandjsjap ei plaetske vinje, den dao is get mit. De meis aafwiekende sjtreek van ’t lendje van Amalia Ajax haet bao gein eige romans. Eine jóng dae good kós sjrieve, Antoon Coolen, verhoesde nao Braobantj, Marie Koenen woor ein Braobanjtse, en dan guf ‘t nag grensgeval Toon Kortooms. Wo bleef ’t brónsgreun eigehout zelf?
Midde-Limburg zat geweldig in mit Frits Criens. Zien debuut Vergaete Aorlog góng wie einen tank: diek 3000 beuker verkoch. Mesjiens wiel ’t verhaol iers in (gratis) waekblaad De Trompetter gesjtange hauw. Paul Weelen (Kirchroa) publiceerde ein dieke hampel romans in zijn moddersjproach, en noe drei of veer in ’t AN. Limburgs waert neet mie verkoch, meint hae. Wirk veur de verbinder?
Ruisende bergbeekjes
Wirk zat. Me dink nag wied te min euver gesjreve Limburgs. Det zól euver ruisende bergbeekjes gaon (Ray Simoen), kepelkes mit baejende begienkes, sjötters die mit veerteen glazer beer op nag neet misde, en doodgebaore maedjes die sjnachs sjtiekem begrave móste waere, aan de neet gezaengelde kantj van de kirkhaofmoer.
Me dink det veer nag ummer in d’n óngerbóndj van de literatuur zitte, net de peutersjpeelzaal oetgesjlaope (uitgeslapen…). De peu-wie-en-waat? Kump neet in mien herinneringslandjsjap. ’t Geit neet um get waat is, gebäört, besjteit, dink, nae: det in det gedeuns gein dialek gesjpraoke moog waere. Erger dan Zjwarte Piet.
Herinneringslandsjap
Tja, det herinneringslandjsjap, waat is det persies. ’t Waord sjteit neet in de nuujste v. Dale, dae nag gein jaor aod is. ’t Guf waal (anger?) herinneringslandjsjappe, veural in de Betuwe en biej Mook; dao wo op ‘t inj van d’n aorlog zjwaor gevóchte is. ’t Geit zich um borde die vertelle waat gebäörd is, monuminte en kunswirke. Ouch euverbliefsels van bómtrechters en loupgrave. Waat me dan dök zuut: ein koel in de bós.
Ich weit neet of ‘t regels guf veur die dinger. In Limburg sjtaon hiej en dao nag kazematte. Mae is dao hel gevóchte 10 mei ’40? En Numwaege krieg zien 4Daagsebos. Zal ich ei sjötterspötje grave veur Wido Sjmeets, dae gaer sjuut op Oos Taal. Ich kan neet naolaote euver te sjrieve waat hae euver mich sjreef, in ’t beukske det biej miene Jo Hansen Pries (2000) heurde.
“En nee, van zijn dialectpoëzie begrijp ik he-le-maal niets. En dat terwijl mijn wieg hemelsbreed nog geen tien kilometer bij die van Wim vandaan stond. Zelfs als ik zijn poëzie hardop lees, begrijp ik er geen snars van.”
Toch nieks mis mit? Herinnering…
* Wim Kuipers reageert op van alles wat hij over Oos Taal (het Limburgs) tegenkomt in de media.
* Deze tekst is niet in het Nederlands vertaald omdat een vertaling te veel afbreuk zou doen aan het karakter ervan.