Column va Leonie Cornips: kuunslerin Marianne van der Heijden

Door Leonie Cornips
(Kirchröadsj: Silke Meijers)

Bis d’r momang dat iech ’t proofsjrif va kónshistorica Lies Netel leëzet, hauw iech nog noeëts van de Limburgse kuunslerin Marianne van der Heijden jehoeëd. Trotsdeem mós iech zieng kóns al döks han jezieë in bui in d’r vruiere ‘Oostelijke Mijnstreek’. Marianne van der Heijden is van de jeneratsiejoeën va mieng eldere (jeboare i 1922) en jruiet óp i Kirchroa an d’r Oranjeplai. ‘t Woar sjtoedent an de ‘Rijksakademie van Beeldende Kunst’ i Amsterdam en maachet in de joare vóftsieg en zessieg naam i Limburg mit zieng jewaltieje wandkónswerke vuur de katolliesje kirch. Wat het maachet woar jans óngersjiedlieg: va jlaas-i-loeëd-vinstere vuur de Lambeëtus- i Kirchroa en de Onze-Lieve-Vrouw-van-Lourdeskirch óp de Jraat bis kling hootssjniewerke, wandteppieje, jrafiek en papier-zammelwerk.

’t Lies Netel hat verzoeëd e antwoad tse vinge óp de vroag woarum ’t Marianne van der Heijden, angesj wie zieng Limburgse jeneratsiejoeënsjenósse Jef Diederen, Ger Lataster en Frans Nols, verbórje is blève i uvverzichsbucher va Hollendsje kuunslere. Ing reë is, sjrieft ’t Lies Netel, dat ’t werk van ‘t Marianne tse riech en oesvuurlieg woar vuur i ‘canons’ tse passe. Dat ’t Marianne i Zuud-Limburg woeënet en wirket, ziech nit jans kank vinge mit d’r kónskrink van doe en doabij óch nog ing vrauw woar hat ‘m besjtimd nit jehólpe.

Bezónger an ’t proofsjrif van ’t Lies Netel is dat ’t in ‘ego’-sjproach, alzo i ‘iech-jerieëte’ tekste zoeëwie brivve, rees-jesjiechtens en daagbucher hat jezoeëd noa d’r tsietjees woa-r-in ’t Marianne wie ing zelfsjtendieje kuunslerin, kank en moeët wirke. Zoeë woar ‘t bewós nit jetrouwd en hat ‘t noeëts kinger krèje, wail ‘t dan zie werk als kuunslerin häu mósse opjeëve. I 1970 hat ‘t mit ing ritpen mit ink en aquarelverf, dis zets óp papier jesjrèëve:

‘Ik zou zo graag
een zwerver willen
zijn
Maar ik heb
twee dingen tegen:
Ik ben een vrouw
en bovendien ..
ben ik te verlegen.’

En uvver ’t ónjetrouwd zieë:

‘Een juffrouw is nog steeds niet met zekerheid thuis te brengen
Arme ziel of vrije vogel?
Dat is ons wel een zorg (of niet) soms.’

’t Lies Netel jeet oesvuurlieg i óp de brifwesselóng tusje ’t Marianne en d’r pater-karmeliet Bruno Borchert, woamit ‘t sjpieëder tsezame jóng woeëne. Vuur miech, als leëzer, zunt die brivve uvver en weer döks tse intiem, evvel trotsdeem losse ze waal jód zieë wie jeleuvieje katolliesje lu in ’t Limburg van de tswaide haofsjeet van ‘t tswantsiegste joarhónged date en vólte uvver de kirch, seksualieteet, de ieë en de enderónge in de welt. Die ‘ego’-bewiezer zetse aa noa óngerzuk. D’r Jos Perry sjrieft dat ego-dokoemente inne jesjiechtsduchtieje losse tswiefele uvver de rejelheet va wat tse leëze vilt, evver ze jeëve óch e jód izich in de beleëvónge van d’r iech-perzoeën. Zoeë kunt d’r leëzer d’rhinger wie ’t Marianne zieng tsiet beleëft, interpreteert en mit wat vuur meuglieghete en jevoare ‘t als vrauw en kuunstlerin tse maache kriet.

’t Lies Netel sjtelt dat ’t Marianne ziech nit mit Limburg oeskent, ‘t sjpricht jee dialek en hat jing Limburgse vrung. Doa bin iech nit jans mit i-versjtange. Vrundsjafte sjlisse mit alling mar Limburgse vrung zal lestieg jeweë zieë in ing tsiet woa-r-in d’r jewaltieje waas van de bedrieviegheet in de koele en alles wat doamit tse maache hat, tsingdoezende lu va boese Limburg en ’t Hollendsj vuur werk noa d’r ‘Oostelijke Mijnstreek’ trók. Óch verdrónge nui fassónge va mieësjproachiegheet ’t plat oes de öffentliegheet.

Ing van de reë woarum ’t Marianne als kuunslerin van zie werk koeët leëve, woar dat de katolliesje kirch hoeëg jeldbijdreëg van de koele kroog, woadurch de nemlieje kirch ópjave aa kuunslere wie ’t Marianne koeët jèëve. D’r jesjiechtsduchtieje Ad Knotter sjtelt, dat de kirch en de jeesliegheet in de blui-tsiet van ’t Marianne als kuunslerin, de from katolliesje lu óproffete um ziech i dinke en doeë aaf tse kiere van ’t moderne leëve dat de Limburgse koeltoer en de tradietsiejoeëne zouw voetduie. In zieng jeneëjenheet vuur de kirch als from katolliesje vrauw, wat óch is tseruk tse zieë in zieng jeesliege werke, hat ’t Marianne ziech duudlieg mit Limburg je-identiefietseerd.

Lies Netel. Marianne van der Heijden (1922-1998). Het archief als bron van (kunst)historische herinnering (University Press, Maastricht 2017).