De taal van legendes en verhaole

(Zösters)

Bókkeriejers

De Limburgse volkscultuur kènt väöl verhaole euver mythische figure en versjiensele. Ein van de bekèndste is waal ’t verhaol euver de Bókkeriejers. Volges euverlevering höbbe die in de achtieënde ieëuw dees sjtreek ónveilig gemaak door roufeuvervalle wobie men neet sjuuj woor graof geweld te gebroeke en zelfs maord is bekènd. Hunne naam höbbe zie te danke aan de sage det zie zich oet de veut kooste make door op buk door de lóch te vlege. Nog ummer is ’t neet dudelik of ’t hie wurkelik geit óm waat men allewiele zou zègke: “georganiseerde misdaad”, of det det geit euver ein sjtèlke ómpe ermoodzeijers die sumpelweg zeukde nao get te aete en kleijer. Ein dènk is zeker: tieëntalle verdachde zeen, “in naam der wet en orde”, door de machhöbbers van toen op gruwelikke meneer gemarteld en terechgesjtèld. Euver de Bókkeriejers zeen väöl publicaties versjene. Ein daovan is die van Francois van Gehuchten: Bokkenrijders. De schande van Limburg Deel 1 en 2.

Hekseprocesse

Boete processe taege Bókkeriejers zeen in Limburg ouch wae wèt wieväöl processe taege hekse geveurd. Vanaaf de vieftieënde tot wied in de zevetieënde ieëuw woor de brandjsjtapel de lètste besjtömming veur vrouwluuj die daovan verdach wórte det zie ein verbóndj mit de duvel hawwe gesjlaote en zich op bessemsjtele kooste verplaatse. Meistes naodet die vrouwe vrieë gemarteld wore óm “bekèntenisse” los te kriege. Allein al in september 1613 höbbe zoa op de Maert in Remunj 64 vrouwluuj de doad gevónje. Zie zouwe de sjout höbbe aan misougste, rènjerpes, de gebaorte van kräöpele kènjer, krenkdes en angere ieëlenj. Euver Limburgse hekse haet Jos Arets ein book gesjreve: Heksen en duivels in de beide Limburgen.

Reuze en Kabouters

Ouch Limburg kènt zien volksverhaole euver reuze en dwerge (auvermenkes, alvermenkes, aubelemenkes).  Wie men zaet zouwe in Limburg, veurieër det hie luuj woonde, al reuze gelaef höbbe. Zie zouwe de Maas oetgegrave höbbe en daodoor zeen de Limburgse heuvels óntsjtange. Allewiele zuut men de reuze nog in versjeije Reuzegildes in de provincie. Weer kènne ónger mieë ’t Gilde van Gigantius in Mesjtreech, Sjtuf in Remunj en Valuas in Venlo. De Limburgsen auteur Ton van Reen haet ein book “Klein Volk” gesjreve euver kabouters in Limburg. Dao wurt in besjreve wie klein luuj die waeges hun aafwieking oet de gemeinsjap gesjtoate wórte, in ’t hout einzaam hun óngerkómme zóchte. In Detere vertèlt men nog ummer det de auvelmenkes oet de Koppeleberg veur de kirmes de kaetele kome sjoere.

Legendes

Ein legende haet altied ein histories of topografies oetgangspuntj. In oarsjpróng zeen de legenda de te laeze sjtökke van de laeves van heilige op hunne fieësdaag. Legende letterlik: “wat gelezen moet worden”. De legende is hieël döks ein sjriftelikke euverlevering, zie wórte vertèld en veurgelaeze met de bedoeling lieëring te trèkke oet de laeves van Christus, Maria en de Heilige. Doel van de legenden is en woor ummer “stichting.” ‘t Is beweze det zie op hieël väöl menere en plaatse heilzaam zeen gewaes. In Limburg is bekans róndj jedere plaats, kirk of kapel waal ein legende verwaeve.