Column vaan Leonie Cornips: Peuters es actief taolwisselere

Al ieder höb iech gesjreve euver ’t versjijnsel tot (groet)awwers in Limburg miech beriechte tot hun (klein)keend nao bezeuk aon de peuterspeulzaol, kinderdaagverblief of crèche stop mèt ’t spreke vaan Limburgs thoes, al wèlle pa, ma, opa en oma wel Limburgs mèt hun keend spreke. Zoe e-mailt ‘nen awwer miech:

“Twie vaan eus kleinkinder woene neve us in X. Veer spreke dialek, de awwers spreke dialek, de ander groetawwers spreke dialek en de tantes spreke ouch dialek. En toch spreke de jonges vaan 4 en 6 allein mer Nederlands. Ze höbbe tot hun veerde twie daog in de week op de crèche gezete en dao woort Nederlands gesproke.”

Einen awwer zeet tege Gino Morillo Morales, dee oonderzeuk doog nao taolgebruuk in peuterspeulzaole in Limburg: “Eus awwer kind vertik ’t  sinds de peuterspeulzaol Limburgs te spreke, ouch al hawwe veer thoes Limburgs aon. Veer blieve wel gewoen in ’t Liburgs antwoorde, daan geit dat vaanzelf wel euver.”

Actief taolwisselere

De oetspraoke vaan (groet)awwers signalere tot peuters actief taolwisselere zien: ze ruile ’t Limburgs in veur allein Nederlands thoes. Kin iech vaanoet oonderzeuk mie evidentie lievere tot peuters thoes weigere langer Limburgs te spreke es ze nao de peuterspeulzaol (meh ouch kinderdaagtverblief en crèche) goon? Ech bewies kin iech pas lievere es iech zoe’n situatie in de praktijk zouw observere. Dat kin es iech de peuter iers thoes zouw volge en mèt ‘ne recorder opnum wie zie mèt awwer(s) en eventueel breurkes en zusterkes thoes sprik veur ’t ierste bezeuk aon de peuterspeulzaol en daonao. Zoe’n methood is evels hiel intensief en vereis budget um oonderzeukstied vrij te make.

’n Minder intensief methood is um awwers nao de taolkäös vaan hun keend thoes te vraoge. In de Limburgsen tak vaan ’t projek vaan Elma Blom höbbe veer tèllefonisch aon 182 awwers gevraog wat veur taol/taole hun keend/kinder tösse de 4 en bekans 9 jaor (68 meidskes en 114 jonges) thoes in Limburg spreke. Kirsten van der Huij heet dees antwoorde op e rijke gezat. Alle 182 awwers geve aon tot ze thoes Nederlands spreke en vaan die 182 spreke ‘rs 145 ouch thoes Limburgs mèt hun keender. Hei-oet bliek tot in Limburg wel eintaolege Nederlandsprekende kinder opgreuje meh noets eintaoleg Limburgssprekende. In 70 percent vaan de gevalle spreke allebei de awwers Limburgs mèt hun keend, in 30 percent allein de pa of de ma.

Limburgs es thoestaol

Verrassend is tot in e kwaart vaan de hoeshawwes boe-in allebei of ein vaan de awwers Limburgs mèt ’t keend gebruuk, toch ’t keend allein Nederlands sprik. Dus pa en/of ma sprik Limburgs tege hun keend meh dat keend sprik Nederlandse tege hun trök. Um nao te goon of dit verluus vaan Limburgs es thoestaol te koppele is aon ’t bezeuk vaan de peuterspeulzaol höb iech aon 83 (groet)moojers sjriftelek gevraog of hun (klein)keend veur en nao de peuterspeulzaol vaan taol gewisseld is. De (groet)moojers rapportere es gróp tot dit in hun ouge zoe is: 49 percent vaan de kinders prik veur de peuterspeulzaol Limburgs en 35 percent denao, oonderwijl ’t percentaasj gebruuk vaan ’t Nederlands thoes umhoeg geit vaan 28 (veur de peuterspeulzaol) nao 35 percent (denao). De percentages vaan kinder die thoes gestop zien mèt ’t spreke vaan Limburgs zien minder daan de 25 percent oet de vraogelies vaan heibove.

De einvoudege vraog op Twitter: “Veur (groet)awwers in Limburg: is eur keend gestop mèt ’t spreke vaan dialek, plat of Limburgs nao bezeuk vaan peuterspeulzaol of kinderdaagverblief?” lievert 41 antwoorde op. 70 Percent völt nein in, 30 percent jao. Dudelek is tot dees v raog op twitter veural de aondach heet getrokke vaan (groet)awwers vaan wee de (klein)kinder vaan ’t Limburgs euvergesjakeld zien op exclusief Nederlands thoes.

Gein taolspoonse

Wie daan ouch, ’t vèlt neet de negere tot peuters gein passief “taolspoonse” zien meh zelf beslisse euver hun taolkäös. Veur de leeftied van twie jaor producere peuters nog gein ganse zinne. Zie zien hun taol of taole nog aon ’t verwerve en oontwikkele. ’n Eintaoleg keend heet oongevier de ierste vijf jaor vaan häör leve nudeg um ’n taol groetendeils te verwerve, veur twietaolege kinder is e riek aonbod vaan twie taole zoewie Nederlands en Limburgs tijdens de ierste veer jaor cruciaol um taolbekwaom te weure in allebei de taole. ’t Liekent drop tot bezeuk aon ‘ne peuterspeulzaol ’n taolvierdege oontwikkeling in ’t Limburgs oonderbrik.

Wie ‘ne pa ziech kint veule es zien dochter neet mèt häöm ‘zien’ taol wèlt spreke, vèlt hei-oonder te leze: “Esof ’t mien eige keend neet waor. Ze góng indertied ’s mörgens nao de crèche. Veer spreke altied dialek meh mien döchterke weigerde dat te spreke. Iech kraog vaan häör in ’t Nederlands antwoord. Esof ’t mien eige keend neet waor. Iech bin häör in ’t dialek goon veurleze in d’n hoop tot ze dat zouw euvernumme. Pas wie ze nao de lieger sjaol góng voltrok ziech ’t woonder. In tied vaan 2 weke spraok ze obbins dialek. Geer wèlt neet wete wie blij veer daomèt waore,

Wijer oonderzeuk is nudeg um nao te goon of ’n taolwisseling nao bezeuk vaan de peuterspeulzaol permanent of tijdelek is. Iech hoop ’t lèste, zeker gezeen de lèste zin vaan de pa heibove: “Geer wèlt neet wete wie blij veer waore.”

Mestreechse vertaoling door Bèr Brounts