Letterbak Wim Kuipers, 2 september 2016
Hitsig in de hangmat
Ritselkoet: ich neumde det ei geheimzinnig waord, en mesjiens waal ein binne-Limburgse volksetymologie. Allei dan. De beteikenis volges ’t waordebook van Venraoj: hom van een vrouwtjesvis. Me zól dan kónne dinke: det zal dus de koet (kuut, Ned. kuit) van de ritsel zien. Mae wie ich ouch zóch, geine ves van dae naam te vinje.
Ritsel mót get angers zien es eine naam voor waat ves dan ouch. Noe mót ich mich ware neet d’n óngerzeuker oet te wille hange. Ich zoog metein: det is ein vervorming van gritselkoet, wie ’t waordebook van Helje sjpelt. Beteikenis dao: kuit van een vrouwelijke vis. Euver de juuste beteikenis gaon ich neet: laot zitte. Erger is det det waordebook ’t waord gritsel verklaort es: vrouwelijke vis. Me krieg hiej ’t geveul det de kute inins allebei achter de ellebäög zitte. Dan kump: gritsele (ww): broodkruimels in pap, kaasvormig. Ich bön bang det hiej van alles get in die pap gevalle is.
Allei, van Helje nao Zjwame is hiemelsbreid neet wied. Dao vinj ich: gridzel: gries, klontertje. Ich dink det det waord, eine gridzel, neet zoe hiel väöl gebroek waert; waal gridzelig: schilferig, geschilferd, met griezen. Griezen? Körrelkes wie kuut, zoe wil ich verdutsje; die zitte in de griesmaelpap. Anger aete kan ouch gridzelig waere. Op heite daag gridzelt soep lies. De beste verduutsjing van gridzelig liek mich daoveur: körrelig. Ich wies nag op ’t Remunjse krelkeskuut: krelkes, kraaltjes lieke op körrelkes. ‘t Guf wiejer nag grit – biej ós ouch väöl gebroek: gemale sjelpe veur de hoonder, en: gemale Naamse of angere helle sjtein, ouch sjplit geneump.
In ’t zuje zeen ich bao gein echte gridzelkes. ’t Waordebook van Zitterd haet: grizzelke, in de beteikenis kruimeltje; verkleinwaord van grezel of greuzel: kruimel, klein beetje. Wie groot zól det klein bietje zien, den grezelkuut is wijfjesharingkuit. Det greuzel is in Valkeberg: kleine hoeveelheid, griezeltje. En dao höbbe veer intjelik beet: griezeltig, mit twie beteikenisse: griezelig, dus: om te griezelen, en: korrelig. Wie diek die dinger zien, wie de greumele van de greumeleflaaj? Valkebergse greumel beteikent ouch: ukkepuk, lief klein kind.
Trök nao Venraoj, nao ritselkoet. Ich doon de ouge toe, drej d’n tied einen ieuw trök en zeen wie eine Venraojse miens in Helje op de naojaorskirmes gritselkoet heurt. Hae haet det grei waal ins zeen zitte in d’n hiering, mae waat zagte zie dao noe weer taenge? Mesjiens hauwe ze geine naam daoveur. Hae geit trök. Volges de theorie mótte noe hae en anger dörpers ei waord verzinne det ze wáál kinne. Ritsel! reup eine. Waat beteikent det? Höbbe ze aan ritsele gedach, aan ‘t geluud det körrelkes kónne make? Bewies det ins. Me kan nag aan ritsig dinke: bronstig, geil, den kuut haet mit de voertplantjing (mót det?), dus seks vandoon. Hoera: ritselkoet woor gebaore.
Zól ’t zoe gegange zien? Neet mie nao te gaon, mae in ’t waordebook van Venraoj vinj ich rits: bronstig zijn van bepaalde dieren; variant ritseg. Sjteit ei versje biej: de gaet van Smits is rits. Is det mier es Hollesj hitsig? Ich echo: twie volksetymologe loge gans hitsig in de hangmat.
Wim Kuipers, 2 september 2016