Sjrieve in ‘t Limburgs
Column van Wim Kuipers *
Sjrieve in ’t Limburgs, dao zit ich euver te dinke. Mót det waal, woveur, woveur neet of mesjiens neet. Krieg ’t idee det veer mit sjtiksjtaof sjrieve.
Ich woor blieve sjtaeke biej ein oetsjpraok van prof. Flor Aarts zaliger, zagte v’r vreuger. Hae haet gesjreve: ‘Dialeksprekers die good kinne sjrieve doen dat miestal in ’t Standaardnederlands’. Gein oetsjpraok wo me veur oetgesjólje waert. Höb al gezag: waat zól ‘good sjrieve’ zien. Literair? ’t Waord miestal (meistes) zaet hiej neet väöl. En die dialeksprekers, zien dao allein Mesjtreechtenere mit gemeind, den die meining sjteit in ’t book mestreechs, eus moojertaol.
Denken de mensen dat je een boertje bent?
Laot ich dao wiejer neet euver sjtraevele. Wied wiechtiger liek mich de vraog: woveur wille sjrievers die (good) Limburgs sjpraeke NEET in häör heimtaal sjrieve.
Dao höb ich van alles euver in de pen. Inj vurge waek waerde die pen weer biejgevöld. De gezet hauw ei sjtök euver drökkerie Roto Smeets, in Wiert; ins de beste van de werreld, noe feliet. Wie is det zoe gekómme? Ein documentaire vertelt van voel sjpeel. In ’t verhaol van de gezet zoog ich ein vraem passaasj. Hauw min mit drökke vandoon. De man dae van de drökkerie eine multinational maakde, sjprook Nederlandjs taenge zien wichter, loos ich. Terech vónj de dit jaor gesjtórve viefde Smeets. Ich citeer: ’Als je nationaal zaken doet, moet je geen dialect praten; anders denken mensen dat je een boertje bent.’
Belzjemop
Sjrief dao ins taengenop, wen de man dae de Europese edities van Time en Life móch drökke, zoeget zaet. Jaomer genóg kan ich mich dao get biej veursjtelle. Zólle oos sjrievers daoveur… Ze sjrieve jao neet mit de reek. Ach, laot ze ammaol. Ich herinner mich ei mupke oet d’n tied van de Belzjemóppe. Waat gebäört wen eine Limburger nao Belsj verhoes? (klik veur antwoord).
Sociaal Mijnenveld
In de gezet sjting wiejer nag ein anger argument um veur ‘t Nederlandjs te keze. De auteur van de column Een appje of een äppke dach d’r nag neet aan in ’t Limburgs te appen, wiewaal hae zich gans twietalig neumde. Ich citeer: dan kom je namelijk in een sociaal mijnenveld terecht. Waat det ‘sociaal’ hiej mót, begriep ich neet (social media?), ’t mieneveldj waal, wiewaal get graof. Ich zól zegke: sjerver op de waeg wo me löp.
Kind / geef acht / hier liggen / glasscherven
waarsjouwde dichter (en waat veur eine) Paul van Ostaijen ós = de sjrievers die in ’t Limburgs wille sjrieve.
Häökskes en häöskes
Tösse häökskes: de columnis geit get wied. Hae haet ’t euver äppkes, mae de sjpelling ä kinne veer neet. Gans d’rnaeve is ‘alle medeklinkers waarop je puntjes moet zetten’ – höbbe veer van die dinger? Perbere: “w*k-^k+k – lök neet. Woveur biej lök waal? Ich wil det allebei gein vaude neume mae häöskes: get te sjnel opgesjreve. Levert ei nuuj waord op: häöske. Neet eine kleine zok (haos lank oetgesjpraoke), mae get waat me rap haet gedaon of mótte doon, in d’n haos (haast). Wiejer guf ’t nag haos = biejnao, mae dao kan lestig ei verkleinwaord van gemaak waere. Ich woor op twie häöskes nao biej de kirk of… in eine breef is aevel mier meugelik es in de gezet.
Limburgs appe
Wiejer. Ich dink det dae column gebaseerd woor op ‘t artikel Dialect weer hip en supercool in dezelfde gezet. Supercool: det sjpaart energie. Energie veur te sjrieve?
Laot ich geweun gaon doon. Ich laes: ‘(…) uit onderzoek van dialectvereniging Veldeke in 2021 blijkt dat maar liefst 52 procent van de Limburgssprekende respondenten jonger dan 35 jaar in het Limburgs appt’. Nou, de columnis is zeker aojer es veerig, dus dae moog neet mitdoon. Ich vraog mich óngertösse aaf: waat appe die pondenten? Ich höb dao nag noets get van moge laeze, den ze kinne mich neet. Allei, ein Vera haet zich ‘een beetje in de spelling verdiept. Ik weet dat in Midden-Limburg de a voor de e en de o moet. Aan puntjes en streepjes doe ik dan weer niet’.
Konne veer die puntjes misse?
Biejnao nemes zal beater eate sjrieve, mae die puntjes, kónne veer die misse? Eine paol haet de A veur de O: prima, det is de klank van ‘controle’. Mae noe köp me zich nag eine paol, dan haet me twie päöl – wie sjrief me det aone puntjes? Ich mein det vreuger EU veurgesjteld is. Dudelik veur de luuj die nao Hollandj keke. In ’t AN goof ’t EIN waord mit de klank van päöl en päölke: de freule. Dus… Ich vraog mich wiejer aaf woveur de Pruse die puntjes gebroeke. Óngersjied tösse Kuchen en Küchen? Wopke köp mit de kop. Ich mein: det ‘boertje’ van hiejbaove (Wiert) sjteut mich danig op. Efkes get wegsjlikke – wiejer mit sjrieve…
*Wim Kuipers reageert op vaan alles wat heer euver Oos Taal (‘t Limburgs) in de media tegekump.