Veldgewas: Sjrieve euver sjrieve in ‘t Limburgs (SesiL deil 5)

Sjregkedek – det is ’t sjoenste waord van de SesieL vandaag. Ja, det höbt geer good gezeen: SesiL haet ein E d’rbiej gekrege. Kump door dae column, den dae hanjelt euver waat zoal euver Oos Taal gesjreve waert. Daoveur dach ich: kan det neet baeter zien: Sjrieve euver sjrieve in en EUVER ‘t Limburgs? Allei dan.

Sjregkedek en d’n Ingelse poet

Sjoen waord, det sjregkedek van de Kupershook? Materiaal veur eine master Limburgs? ’t Is ein onomatopee ofwaal klanknabootsing. (Ich höb geine zin daoveur ei Limburgs waord te bedinke; mesjiens kan prof. Cornips det, die versjteit kuuj). Sjregkedek is dus de weergaaf in letters van ’t gesjreef van de ekster of aester.  Ich zag det veur aegerse zagte, zoe zaet ouch ’t Zjwaams waordebook. Waat doon veer daomit? Aegerse zingk zich neet zoe mekkelik. Sjregkedek waal? Zuug dit refrein van ’t Aesterleed van Henk Hover, dé man van ’t Limburgse leed. (Plat-e-weg van L1 gans de nach door).

Sjregkedek, Sjregkedek, de Aester vlug in volle vaart
Sjregkedek, Sjregkedek, weer zitte ós stedje oppe kaart
Sjregkedek, Sjregkedek, weer zeen vandaag noch lang neet weg
Sjregkedek, Sjregkedek, want weer zeen de Aester oet Ech.

Waat waert ‘t noe veur de wichter te óngerwieze: aester, aegerse of sjregkedek? Dae Hover is óngertösse werreldberoemd. Zeuk me häöm op internet, kan me dit kriege: Super Mario Hover Shell Strike.

Wiejer. Bewónjer de leste regel van ’t gedich van François Cremers (det mit dae maerel): klaatsj midde op zien plaat. Ich haop det oet d’n teks bliek det mit plaat hiej ziene kop gemeind waert, en waal eine kale kop, ouch waal platekop. Det waord liek mich gans Limburgs, den biej de 21 (!) beteikenisse van ‘plaat’ in d’n Diekste v. Dale zeen ich die van ‘kale kop’ neet.  Beware det waord, en det mót lökke: wen me allewiel al die kaal köp van voetbaltrainers zuut. . .

Poetzak

Lestiger zal de poetzak oet de column ’t kriege. Dae guf ’t neet mie. Wen ich ’t good höb woor det eine (jute) zak mit eine toewgebónje tump, meis umdet de muus zich dao ei gaat nao binne gevraete hauwe. ’t Waord kump hiel väöl veur in dialekte. In Vlaondere, Braobantj, Drenthe, Euverijssel. De meiste beteikenisse betruf: gemein, lestige kaerels. Ouch horeluipers. Biej ós is eine poet geweun ei klein kiendj. Die haet me in saorte. ‘t Kónne drubelkes zien of dougeniekse, batrave, rakkers (Kirchroa). De poetzak zelf vónj ich allein in ‘t waordebook van Herte: grote grofgeweven jutezak, ‘die op alle boerderijen gebruikt werd’, staat erbij: ‘voor het transport van kaf’; ich kan dao bao nieks mit. Kaaf: waerde dae op de mert verkoch?

Laot zitte, ‘t geit zich um ein beteikenis van poet die mit eine zak vandoon haet. In ‘t book Van Aajkes tot Zaandkèùl; Een Tilburgs ABC-boek vónj ich: Een raadselachtig Tilburgs woord voor ‘bed’ is poetzak. Det book behanjelt wäörd oet ‘t geneumde waordebook van Tilburg. ‘t Artikel det de poetzak oet de deuk duit telt biejnao 700 wäörd. ‘t Kan ouch eine poetszak zien, wo me…  poetsdeuk in duit? Nae: bekiek uch dit fragment:

En ’s aovens moet den heele streup [alle kinderen]
Al vruug den poetzak in
En keert de rust al tweffelend
In’t vredig huisgezin…

Allei, ‘poet’ kan nag anger beteikenisse höbbe. In Mesjtreech is ‘t eine poot, voot van dien eige bein. Wiejer is ’t einen houp geldj (mit de poet d’r vandoor), in inkel dialecte, ouch die van ós, eine kwek,  kwekker etc., en ich vónj in ’t Saksisch de beteikenis ‘buil’; eine böltj zoegezag – neet eine bujel, mit es ei saort synoniem: puist. Det zól kónne. Eine zak veur vröchte = graan, óngeraan ei gaat (muus?), det gaat waert toewgebónje, en dae puntj neume veer eine poes, AN mesjiens dot. Liek det dink neet get op ein ‘puist’? Dink angers aan eine poes vers geplochde blome. Gaon ich det zelf gluive? Zeker: ich bön einen Ingelse poet. Amen.

Nae neet amen. Poet en poetzak zien sjoen wäörd veur nao te gaon wie en waat. Ich hauw in de Kupershook belaof nag get te prakkedinke euver sjoen wäörd. Nou, dae poet! Allein: ich wól naodinke waat ‘t sjoene van wäörd zól zien. Dao hauw ich nao bao twie oer in eine poetzak gezaete te höbbe geinen aard mie aan. Waat zien sjoen wäörd? Woveur woor sjóttelsplak ‘t sjoenste Limburgse waord? Gans einfach: dao höbbe de meiste miense op gesjtump. In Gelderlandj deje ze det ouch, op dae vieze lap sjtumme. In Ingelandj deje dök wäörd veur sjoen dinger ‘t good: rose en swan (zjwaan). Waat is sjoen aan die veer letters: s-w-a-n? Ouch swallow sjting in d’n top. Oos zj-walg? Sjwelberke dan? Sorry, neet wiejer naodinke euver sjoen wäörd: Amsterdam haet de sjoenste (kinnesinne versjtere), mae die van Rotjeknor zien baeter. P.S. Die belofte woor neet mie oet de Kupershook te haole, dae woor al op de drökkerie.

(Ich kan ’t waal neet laote. Efkes euver SesieL nag. Die sjpelling duit mier aan Cécile dinke es SesiL; dao zit Sil in: eine manskaerel. Wie ich waege de leefde in Helje belandje, heurde ich veur ’t iers in Limburg de naam Sil; dao wore d’r dao waal twintjig van, plus ein ganse manj Vesse. Ves en Sil sjtamme van de lesten hilge (heilige) van ’t burgerlik jaor: Silvester, 31 december.)

Wim Kuipers