Veldgewas: Waat is wörkelek mis mit oos Taal?
Zös waeke haer tösse deze Veldgewas en de vurge. Mót meuge. En waem zól zich wille beklage? Det det ins eine dörf. In die waeke goof ’t waal väöl reuring. Veurluipig wil ich sjpraeke van ei nuuj tiedperk veur Oos Taal. Tiedperk? Höbbe veer dao gein eige waord veur? Ich zól ’t neet weite. Bön allein bang det det nuje ei perkske waert aone ónkroed. Nieks geine knooj, aangelag door pro-fes-sio-nals, heur ich. Die weite waal raod mit waat häör neet aansjteit. Perk sónger Veldgewas?
Wo woor ich? Zjuus: grote verangeringe in veur achter ónger Oos Taal. Veer sjtökker in Trouw, wovan ein euver Limburgse kuuj die, nou ja: neet ech kónne sjpraeke mae waal verduutsje waat ze wille. Sjiek, mae waat is wörkelik mis mit Oos Taal? Mót me mich neet vraoge. Ich bön geine taaldokter. Ich weit allein waat ich laes en heur. In oos gezet artiekele euver ein promotie van Oos Taal nao de sjtaotes van ’t Fries. Wiejer ein tv-discussie en de radio belde deskundige waat aan de handj woor. (En nörges get euver ’t gesjreve Limburgs – dao geit ’t dus prima de luxe mit).
Groot alarm.
Noe woor al get bekind euver verangeringe. Paar jaor geleje reep de gezet Code Rood oet veur ’t Limburgs. Det beteikentj GEVAOR! Wie erg en waat persies kós me mich neet vertelle. Ich bleef vraoge en begreep det de taal zelf neet erg krank woor. Geweun gezag: ummer minder jóngere sjpraeke Limburgs, en op väöl peutersjpeelzale is det zelfs verbaoje. Neet netjes, mae doodsgevaor? Op d’n doer waal. Wen geine mie Limburgs sjprik…
…is ’t oetgesjtorve, krek wie biej de dere. Ich mós aan de kaorewouf dinke, de wilj hamster die allein nag hiej biej ós veur zól kómme, in ’t Heuvellandj. Mae me zoog d’r gein mie. Alarm. Waat te doon? Nou ja, euver de päöl, in Pruses wore d’r nag genóg; det is aevel boetelandj. Oplossing: Diergaarde Blijdorp begós ei fokprogramma, en ei diek jaor later keme klein wuifkes mit väöl tv-bómbarie hiejrobbes. Gevaor veurbiej, wiewaal ’t nag neet hiel good geit mit de Rótterd’hamsters.
Limburgs es twiede taal
Is det mesjiens get veur ós, opfokprogramma’s? Zien d’r al. Cursusse LT2 ofwaal Limburgs es twiede taal. Veur wen ’t Hollesj oetsjturf? Prachtige wiets, wiewaal ’t Nederlandjs al waal krank is, zaet me. Biejnao ei miljoon miense zien functioneel analfabeet; det kan me vergelieke mit lekker loupe mit sjravelkerke (rollator) of rólsjtool. En zoeget kan ’t Limburgs ouch euverkómme?
Veer zien al good op waeg daohaer, volges oos gezet dan. Die waarsjuwde in ei commentaar (de meining van de gezet) det dialek leeggeletterdheid op kan levere. En dan waert me, ich citeer weer: een paria aan de rand van de samenleving. Nemes protesteerde. Paria! Wen me det euver Marokkane gezag zól höbbe… Haet dao nieks mit vandoon. Sorry.
Veuroetverdeidige
Mae dao woor toch nag get angers? Good detse det zaes. Biejnao vergaete: dae hogere sjtaotes. Ich neum det veuroetverdeidige. Ei sjtaotelid, weitesjappelik mót ich parlementariejer zegke: eine van de BBB, heurde van sjtaotes drei veur Oos Taal. Wen me dae krieg, ei trepke hoger, dan haet me rech op mier besjerming. Wie waat wiene woveur? Sjnap det neet good: me krieg promotie zoegezag, en mót dan mier besjerming kriege? Zeker, zoe zien de Europese regels.
En det gultj euveral. Eine börgemeister, luuj van de Ierste en Twiede Kamer, ministers, die höbbe mier besjerming es eine metseleer, wiewaal dae kans haet van de sjteiger te valle. ‘Ich begriep d’r nieks mie van.’ Waat neet? ‘Det van gevaor en besjerming.’ Ja, det sjnap ich onneet good. Wie kónne wäörd gevaor loupe? ‘Kónne vermink waere. Ich neum besjmering plaats besjerming. Vlouw. Ich adviseer dich veur die besjerming nao Flikke Mesjtreech te belle; die zitte waal allewiel in Emstedem. ‘Nach flower.’
Volgende maondj: waat wille ze en veer mit Oos Taal?
Wim Kuipers, miert 2024