Limburgse sjrievers
Column van Wim Kuipers *
’t Woor ei bietje plaoge, zeker neet peste, zag zie die vroog of ich noe nag knoterde. Noe? Al dökker gezag/belaof neet mie te knotere, en zuug: giester höb ich plechtig de K van ‘knoteren’ (sjteit in de v. Dale, gesjreve al in 1485) gesjrap. Dan blief ‘noteren’ euver, en dét doon ich in mien Breve: feite opsjrieve.
Kan me giebele: jao, mae doe noters allein dinger dies dich verkierd vinjs.
Tja, ich bön neet wit wie ein vers gekalkde moer. En went geer dink det die moer obbernuuj gekalk zól zien wiel dao vies/verkierde wäörd op sjtinge: prima. Is ein organisatie vies van die wäörd: allei dan. Oei, det is ein meining. Sjrappe. Sjrappe? Twiede maol det ich det waord gebroek. Is det neet sjrabbe, is mich dökker gevraog. Ich kóm weer mit de v. Dale: ierste beteikenis van ‘schrappen’ is: door krabben van de bovenste of buitenste laag ontdoen. Oos sjrabbe: ei gesjlach verke sjrabbe, de haor van ’t vel, de zjwaars kratse; zeker neet sjrappe. Laote v’r besjisse: sjrappe is doorsjtrepe, neet mie neudig vinje, voert mit det gedoons (opkrassen), en sjrabbe = kratse, krabben. Sjtaej wo gein verke zien, moge neet mitsjtumme.
Letterkundig Centrum Limburg
De vurge breef kreeg zie besjloet mit ’t LCL, ’t Letterkundig Centrum Limburg, wo veer, sjrievers in ’t Limburgs, gewaerd waere (vinj ich ummer nag).
Weer: neet te bewieze. Höb gein foto van de twie borde die ’t LCL demonstratief neerzat biej d’n LiLiLi-Daag in de ECI Cultuurfabriek in Remunj. Li-Li-Li sjteit veur Limburgse Literaire Lies, ein initiatief van de oetgaeverie TIC in Mesjtreech. Al biej hiel get vurge Li-Li-Li Daag góng ’t veurnamelik euver Oos Taal. TIC haet mier es vieftig beuker in of euver Oos Taal oetgegaeve; det LiLiLi ’t LCL oetneudigde woor dus laote v’r zegke aimabel. Ze meugde dao reklaam make. Op de borde van ’t LCL sjting aevel dudelik det ze d’r noer en allein veur publicaties in ’t ABN wore, en onnag grei van ‘hoge kwaliteit’. Allein zoeget wille ze bevordere. Paar maol sjting dao dudelik biej: niet in het dialect. Geweldig. Waat ze bevorderde is mich nag neet dudelik gewaore, mae…
…en noe gaon ich ei bietje plaoge.
Rampsjtad
Feitje. De wiedeweg belangriekste Nederlandjse pries (prijzen, miervoud van pries) veur literatuur zien de P.C. Hooftpries en de Constantijn Huygenspries, allebei in 1947 ingesjteld. Nao biejnao dreikwaart ieuw is éine Limbo op ’t ierepodium versjene: Pierre Kemp, oet Mesjtreech. Waat wil ich hiejmit? Zeker neet bewaere det de collega’s die neet in ’t plat wille of kónne sjrieve, viefderangs zien. Zól neet dörve. Mesjiens moog me waal dinke aan ’t belabberd aanzeen van Limburg in de Rampsjtad.
Ramps(j)tad? Ja – det waord wól ich ins in de gezet zeen wie ich biej de Limburger wirkde, mae det meugde neet; deej me es nette gezet neet. Waat euver Limbabwe gesjreve is…
Werkgroep Limburgse Schrijvers
Dartig jaor later kump de Werkgroep Limburgse Schrijvers op veur de literatuur in Limburg; literatuur in ’t LCL’s, det waal. (Is toegesjtange; en nörges waert gezag det sjrievers die OUCH in ’t Limburgs sjrieve, neet mit meuge doon). Waat wille die anger sjrievers? Gezeen, geheurd én gelaeze waere, in die volgorde.
Gelaeze waere zal ‘t wiechtigste zien. Geheurd waere: hauwe ze biej DWDD wille zitte? Gein kans.
Gezeen dan: dao is al veur gezörg. Jedere goonsdig sjteit in de VIA (opvolger van alderlei sjtreekgezetjes in Limburg, veurnieks te kriege in de supermert) ei sjtök euver laeze en literatuur in Limburg; titel: Literaire Hoek. Wies noe sjreve sjrievers van dae Werkgroep (laote veur dem WLS gaon neume) euver sjrievers die d’r neet mie zien. Me kan zich wiejer aafvraoge: waat zien Limburgse sjrievers? Frits Criens (Haelen 1949) sjreef euver Hendrik van Veldeke, dae roew gezag tösse 1160 en 1190 sjreef, en dae van de kenj van Hasselt keem. En daen Dautzenberg, gebaore in Haerle in 1808, dae nao Belsj góng: eine Limbo? ’t Guf mier Limburgse sjrievers in/oet de Literaire Hoek die neet in Lb. gebaore zien. Bertus Aafjes beveurbeeldj. Amsterdam. Nou en?
Amsterdamse streekromans
Gooj vraog. ’t Liek det de WSL get haet taenge de Rampsjtad en veural Amsterdam. De grandfather, Ton van Reen (Braobantj gebaore, wiedeweg de meiste beuker gesjreve, 81 jaor) wórstelt ei bietje mit ’t ós opgedrónge imago. Hae sjrief names WLS det väöl romans die in Amsterdam sjpele, in ei klein deil van die sjtad, meistes de chr’chordel, wo ‘tzelfde saort luuj biejeinhokke, det det aevegood sjtreekromans zien. Klop klop. Hae vinjt wiejer det – ich citeer: ‘Limburgse boeken zelden worden opgepikt door landelijke media’. Mót angers, zaet hae: ‘de mensen moeten weten dat er ook buiten de Randstad goede auteurs wonen’, die gooj beuker sjrieve, die neet allein euver Limburg gaon. Meine ze det daobaove ummer nag?
Nog net gein blome…
Ein van de sjrievers van WLS, Piet Poell (Wiert), koos veur zien artikel Marie Koenen, gebaore in Den Bosch. Ze sjreef (meint Poell, en ich gaon zoeget neet vertale) ‘wars van het zelfingenomen Amsterdams gekrakeel dat tot op de dag van vandaag de boventoon voert in Luiletterland.’ Wazes wazes, det is neet nieks – en ze gaon zich waere, die van WLS, ich laes: ‘de rijstebrijberg rond de Luiletterlijken bedwingen, daartoe dienen zich nieuwe weerspannigen aan: de Werkroep Limburgse Schrijvers’.
Ich gaon ze nag net gein blome bringe, mae zoeget gaajt mich zeker.
Ich bön benuujd.
* Wim Kuipers reageert op van alles wat hij over Oos Taal (het Limburgs) tegenkomt in de media.
* Deze tekst is niet in het Nederlands vertaald omdat een vertaling te veel afbreuk zou doen aan het karakter ervan.