Puntjes en sjtreepkes

Column van Wim Kuipers *

Noe weit ich waat mich kwaelt: ich zól minstes twie sjtreepkes los höbbe, dae gekke ich mit zien puntjes en sjtreepkes. Kan good, zit ich neet mit – wil waal weite wo die sjtreepkes die nag neet los zien, zitte. In de blinje derm? Wiejer: wie is de oetdrökking hiejbaove persies: doe höbs eine vaam los – of ein sjroef? Ich vinj det vaam ein door de provins gesubsidieerd waord mót waere, ’t is zoeväöl baeter es AN ‘draad’.

Puntjes en sjtreepkes

An Draod góng mit eine sjeldaot. Dae leet häör zitte, en wie puntje biej sjtreepke keem, wól ze neet mie opsjtaon. Sjtreepkes. Frits Criens sjteet zich vurge ieuw al aan die dinger. Hae vónj det hinjernisse veur laezers. Minder veur sjrievers. Wen me aevel minder laezers krieg door die sjtreperie, haet me dao sjaaj van. Criens, winner Pries van Veldeke 1993, sjrief al hiel lang in ’t AN. Waege die sjtreepkes?

De winner (woor det neet sjek?) van 1994 en ’96, Paul Weelen, prizzentierde begin Sjlachmaondj ziene nuje roman, in de kirkbookhanjel in Mesjtreech. Bao neet te gluive: dao wore mier es hóngerd luuj biejein. En ich knotere det de aandach veur gesjreve Limburgs…
…hoho: ’t is al zeker ziene zösde roman in ’t Nederlandjs. Kan mich det AN gans good veursjtelle – Kirchroas is eine grotere handicap es sjtreepkes. Romans in ’t Drents zien mekkelik te volge, Kirchroas neet. Gaon ich euver wiejer.

Moze

Noe efkes poos veur moos. Ich sjtelde mien vrouw veur ins get óngerein (sjtamppot) van twie moze te make. Nuuj waord: moze.
Nuuj? Geweun ’t miervoud van moos, sjprik miene knoter vanoet daen derm. ‘En zoeget duit me neet’ – zaet hae gelierd.

Daoveur nag mier moos. ’t Limburgs Parlement haet vurge vriedig veur eine ganse wage moos gezörg: mit 27 taenge 15 sjtumme waerde besjlaote 50.000 euro aan moos oet te gaeve veur (ich citeer de gezet) ‘projecten om het Limburgs bij de jeugd te stimuleren’.

Oos wichter

Waem zich noe aafvreug wieväöl moos me krieg veur die hauf tón: in Remunj en Venlo beteikent moos behalve ‘kool’ onnag geldj. Det moos haet zeker gein miervoud. In ’t AN is gans geweun: de gelden zijn bestemd voor…
…biej ós veur wichter en sjtrebante. Oos wichter – dao zörg de provins veur. Deputé Gabriëls aevel, dae wilt vrachwages vól moos van de regiering. ’t Fries krieg miljone, en veer…

Allei, zaet mienen derm: die drei puntjes beteikene gaaroet nieks. Hae haet geliek. ’t Fries is ein echte taal. Einheid. Eine dudelikke grammatica, sjpelling veurgesjreve, amen. Enne: ’t Fries hauw hiel lang twie hooglierare, me kós (doe) aan aeveväöl universiteite Fries sjtudiere. En hiej…
…beginne veer weer op de bewaarsjool. En waat wilt me? Kienjer wiesmake det plat cool is? Cool, is det Amerikaans moos? Woveur zól me überhaupt Limburgs mótte kalle? Ich kan dao get op antjwaorde veur 1897, 1917 en ’47 – mae noe?

Sjrieve in ’t Limburgs

Lök mich zeker, allein neet det det zól mótte. En ich bön mit kalle allein neet ketent. Sjrieve in ’t Limburgs is miene cool. Ein taal wo bao nieks in gesjreve waert, haet ’t lestig. ’t Limburgs is es (eige) taal erkind wiel ’t gein dialek van ’t Nederlandjs is. Geit me zoeget de wichter van groep drei, veer biejbringe? Proofwirke?

Wo geit ’t um? En waem haet dao get goods euver gezag? Ich mót nag janke euver eine ja weit ich neet – baedel? in ’t Jaorbook 2017 van Veldeke. Laes en sjoever uch. De redaksie zag: ‘Vooral de wetenschappelijke bijdrages in een Limburgs dialect zien we graag’ – ocherm. Zien die dan inins dudelikker, baeter? De redactie guf zelf antjwaord: die sjtökskes ‘zijn het bewijs dat elke variant van het Limburgs geschikt is voor de wetenschappelijke tekst en het wetenschappelijk debat.’

Weitesjappelik nuuts

Gesjik? Woveur zól det mótte. Is mich neet verduutsj. Proofsjrifte van de faculteit Taalcultuur in Limburg van Maastricht University waere in ’t Ingels gesjreve. Laot zitte.

Is mich waal weer get dooreingeloupe. Ich heurde det An Draod ingetraoje is biej de Kleine Zusters van de Heilige Punctualia. Ze zit in ei klooster in de buurt van Zjenaef en haet dao veur weitesjappelik nuuts gezörg. Ze boewde ein heurapperaat womit me versjil kan heure tösse de klank van soeur en de eu van ‘freule’, die veer es äö sjrieve.

Euver heure gesjpraoke, ich heurde vreuger dökker euver luuj die hiel hiel nej, dus gietsig wore, dao waerde van gezag: dae heurt de pierelinke in de gróndj neeste.
Nag ein vraog: ein menkessoeur zól det ein Sir zien?

* Wim Kuipers reageert op van alles wat hij over Oos Taal (het Limburgs) tegenkomt in de media.

* Deze tekst is niet in het Nederlands vertaald omdat een vertaling te veel afbreuk zou doen aan het karakter ervan.