Sjrieve euver sjrieve in + euver ’t Limburgs (SesieL) Deil 9

Ein twiesjpraok euver waat mit ‘t Limburgs gebäöre geit.

  • Dao woor ’t d’r dan, op eine sjieke naozomerdaag.
  • Naozomer? Vreuger zags doe get angers.
  • Zeker, kroenekranezomer. Kroenekrane, anger waord veur kraanvogels. Wen die euverkeme vertelde ze zich get. ‘Loer dao, dao links ónger dich, dao zien ze aerpel aan ’t rape’.
  • Neet zeivere, doe höbs gaaroet gein veugel gezeen. Waat waal, waat woor det ‘t dan?
  • Geweun. ’t Hoes veur ’t Limburgs.
  • Enne?
  • Nou ja, ’t woor d’r al ei paar maondj, ’t waerde allein geäöpendj. En efkes later weer gesjlaote: vriedigmiddig. ’t Woor doe dus nag neet in bedrief.
  • Noe waal?
  • Dink ich; ich bön d’r neet mie trök gewaes. Waat mich hiel erg op- en beveel: ’t is gein hoes of ein rie kaemerkes wo achter toew deure get gelierde (geer mót zelf weite wiet geer det ‘get’ gaot bekieke) breuje euver de vraog wie me ‘hood/t’ sjpelt.
  • ’t Hoes is toch neet veur de sjpelling?
  • Dao gaon ich neet euver. Ich bön waal blie mit ei paar dinger. Efkes hiel geweun: ’t Hoes is gein hoes = geboew, mae mier ein toes, ein heim veur ’t echte Limburgs.
  • Of ei tehuis veur ’t kranke Limburgs?
  • Bedder höb ich neet gezeen. Dokters onneet. Waal die mit twie O’s.
  • Haha. Zjeloers?
  • Op die oet Braobantj waal. Mae good, me zuut ein febrikshal mit väöl sjtaol, die aan ein wirkplaats dinke duit. En kien: aan de ziekenj van die hal haet me kaemerkes wo wirkmen zitte. Eine fitsemaker, eine kapper, haorsjniejer, glazeneerster, d’r kump ein kunsgalerie. Zuug: die höbbe ammaol get mit DOON vandoon.
  • Zal waal.
  • En waat mich hiel väöl haop en goje mood guf: biej d’n entree hingk einen dook mit de beroemde teks van Rowen Hèze: ’t Is een kwestie van geduld tot heel Limburg enz, en det ‘geduld’ is vervange door DOON. Zoeget gaajt mich waal. Arbeite. De geweune man dae get kan. ’t Limburgs is veur ein groot deil de taal van geweun miense. Ze höbbe gein sjtudie gedaon veur häör dialek baeter te begriepe, de grammatica wies in de kael te kónne kieke.
  • En waat zuus se dan? Pruse?
  • Hiel get, mae laot mich wiejer gaon. Dialek is veur de meiste miense veural eige wäörd. Mit de sjoenste sjtoefe ze. Garepaap. Snuffelter.
  • Veur dich is det daverwaat, mein ich. Kan me mae op ein meneer sjrieve.
  • Klop, mae det is toevellig, zaet de Pruus. Ich wil ’t gaer höbbe euver de glorie van Oos Taal:  den die haet um de (zuver oetgeraekend door de VVV’s) 4.692 maeter ein anger dialek. En ze versjtinge zich neet, die naobers, zag me; det is toch geweldig?
  • Opgepoetsden onzin. Läögske lak euver aafgebete naegel.
  • Sjoen gezag. En ’t wore dames die dit de mythe van ’t Limburgs neumde, in de gezet. Wil ich wiejer nieks euver zegke. Ich woor biej de geweune man:  boere, ambachsluuj, alles waat dao umhaer leep. Häör wäörd sjtaon in ’t WLD, ’t Woordenboek van de Limburgse Dialecten. Ich dink det dao waal ein hauf miljoon wäörd in sjtaon. Tuurlik neet mit ammaol versjillende beteikenis, ’t zien  dörpsvariante, meis in oetsjpraok. Zól moder ein anger waord zien es moojer? Waat mótte veer daomit?
  • Ich kan ’t neet volge.
  • Dan bön ich neet dudelik. ’t WLD is ei bejubeld projek (wirksjtök vinj ich neet good), det mier es ei miljoon gölje gekos haet en weer: waat mótte veer daomit? Wieväöl miense zólle det gebroeke? ’t Is dao hiel lestig in te zeuke.
  • Wie waem?
  • De ierste 22 deile van ’t WLD gónge (zjuus: verlejen tied) euver de wäörd van de boere, twelf deile, en euver die van de wirkmen. Sjnieders, sjoesters, sjrienewirkers, sjlechters, sjroebsjtäökers. Metseleers en koelpiete.
  • Waat duit ’t Hoes daomit?
  • Gooj vraog. Ich vraog mich aaf wieväöl van die teendoezjende vakwäörd zólle noe nag örges te heure zien? Óngerdeile van hóngerde mesjienerieje en gereidsjap van boere. Häör kleinkienjer weite neet ins mie wie die dinger d’roetzoge. ’t Diekste deil is det van de koeltaal. Veurgood begrave?
  • Röstig laote ligke, den ‘t geit zich allewiel allein um ’t gesjpraoke Limburgs, al dinks doe angers. Waat wils dich eigelik mit Oos Taal?
  • Ich vinj det ’t eigene en epaarte bewaard mót blieve. Gein aoj boume dus, mae aoj buim; ich blief det zegke.
  • Nemes loestert.
  • Ich blief rope det d’r daoveur mier good gesjreve Limburgs oetgegaeve mót waere. Hove gein dieke beuker te zien. Woveur gein tiedsjrif, wie waal in Braobantj.
  • Enne? Wie det ammaol te doon?
  • Det hauwe de polletiekers en taalgelierde zich in Fryslân mótte bekieke, en veural in Drenthe. ’t Huus van de Taol dao guf twie tiedsjrifte oet.
  • Wat wil je dan, boeken uitgeven die niemand leest?
  • Det zeker neet. Ich höb jaore gedruimp van ein echte taal, Oos Taal, die d’roetsjpringk binne ’t Nederlandjse taallandjsjap. Neet wie in Hollandj, sjtökker graas die vanoet de lóch ein absjtrak sjiljerie lieke mit al die wereldberoemde slootjes, en hiej en dao VVV-meules die neet mie neudig zien. Ein verlaote paradies, wo de leste eppel – appelen – door mesjiender in cellofaan verdaan waerde, höb ich lang geleje gesjreve.
  • Niet zeveren, wat wil je in je geheime onderbuik?
  • Ich höb dökker gesjreve euver gesjreve Limburgs det zich kós maete mit anger minderheids- of laote v’r zegke klein tale. Kleiner tale es ’t Nederlandjs höbbe same mier es teen Nobelprieze veur de lieteratoer (kan det Tuur? – dae haet zich biej ós geveug)  gewónne. Wae aevel, mit de Vlaominge d’rbiej, nag noets.
  • Nou en? Haet d’r nieks mit vandoon, mit Oos Taal en ’t Hoes. Nobelpries in Mwórveld. Ich gaon d’r mich eine drinke. Geisse mit? Tuur ouch.

Hup, de päöl euver geer Limbo’s

De volgenden daag keem ich H. taenge, dae van dinges heurde wo veer euver gekald hauwe.

  • Allein euver det zich? Gluif ich neet. De werreld sjteit in brandj, en dan gaot geer d’r uch eine drinke. Uche uche. (Waat mós ich mit dae kaerel? Ich verzón):
  • Nae, veer höbbe ós veural aafgevraog wo det ‘Zodet’ van de slogan van ’t Hoes: Zodet veer ós versjtaon, wo det op sjleit. Mótte Hollenjers die hiej wone ós ouch versjtaon?
  • Det versjtaon kan mier beteikenisse höbbe. Ouch: gein ruzing make. Belangriek.
  • Klop klop. Zich óngerein begriepe, en begriepe waat d’n angere zaet. En ’t haet onnag mit versjtenjig te make.
  • Det is mich nagal get.
  • ’t Woor dan ouch al duuster wie v’r oet de kaffee keme.
  • Enne?
  • Wie enne?
  • Waat woor ’t belangriekste besjloet?
  • Veer höbbe nieks te besjloete. Kónne neet ins veursjtelle doon, den v’r weite neet waat de miense die ’t Hoes gaon besjture, waat die persies wille.
  • Sjtaotes Drei. De gezet sjrief dao de leste maondje veural euver: det is nuuj.
  • Prima, mae dan waert neet automaties baeter Limburgs gesjpraoke, um euver sjrieve mae neet te kalle. Loer waat twie gelierde dames euver Sjtaotes Drei sjreve. ‘Een van de belangrijkste doelen van een deel III-erkenning is om het Limburgs voor de huidige (allerjongste) jeugd te verduurzamen, zodat ook zij hun leven lang het dialect als eerste taal onbekommerd kunnen blijven spreken en doorgeven aan toekomstige generaties.’  Ich sjnapde hiej neet väöl van, van d’n teks dan. Waat is verduurzamen?
  • Zörge det get nag ei tiedje doert, dink ich.
  • Koorse, zagte veer, kersen, die zien dök al nao drei daag rót. Waat te doon? 
  • Inmake, of in de vrezer doon. 
  • Sjmake ze dan nao neuge maondj nag aeve good?
  • Weit ich neet, me kan ze waal wie de dames sjreve onbekommerd aete.
  • Aeve lekker?
  • Bómp neet, hóngerddoezjende luuj vinje champagne lekkerder es witte droeve. Mae det onbekommerd, waat det mit oos Taal te make haet, is mich helder wie ’t leech van ein opgebranjde kaers in ei zjwart bóttrammetrummelke in de pungel van einen óngewasse koempel in ein lif in de Maurits.
  • Boeboe, wach efkes. Ze meine mit det onbekommerd det die sjtraksers zich waege Sjtaotes Drei neet langer veur häör dialek hove sjame. Amen.
  • Doon veer det dan?
  • Ich dink van waal. Aafliere van de zaachte G wen me veurbiej Zaltbommel wilt kómme. Bang oetgelache te waere wen me DE raam zaet.
  • En zeker Zich en Co. ‘Ik ga me heerlijk douchen, en pak me daarna een ouwe klare’.
  • Aet dich iers get.
  • Allei, ich höb mich neet väöl gesjaamp, mae bön waal sjrikkelik giftig gewaore wie emes dae zich sjriever neump, cabaretier en tv-maker, eine H.S., in ich mein zienen ierste column in ’t maondjblaad Onze Taal oos gebroek van zich belachelik maakde.
  • Ouch gemankierde Limbo’s doon dao aan mit.
  • Zekers. Vaut zól zien: Ich bön nao de fóddelemert gewaes, en dao höb ich mich drei beuker van Heinrich Böll gególje. Is hiej get mis mit? ’t Is dudelik dat det book veur de sjpraeker is, neet veur emes angers. (Efkes nag, Böll, oet Kölle, neet wied-e-weg, haet waal de Nobelpries gekrege, in 1972. En de grótste Nederlandjse dichter, Vondel, dae is in Kölle gebaore).
  • Ich bön de vaam kwiet. Waem is S.?
  • Neet belangriek. Dae kaakde: Als die mensen zich zo nodig een appel willen eten, gaan ze dat maar in Duitsland doen.
  • Det is neet netjes. Wen me det euver Marokkane zól zegke.
  • Blief ich wied boete. Kiek: de Hollenjers is noets verteld det häör ‘zich’ linea recta oet Pruses kump. De vertalers van de Sjtaotebiebel höbbe sich euvergenaome: det waord keem in de Hollandjse dialekte neet veur. Ich vertaal get oet ’t Middelnederlandjs. Eine veldjhier dae mót vlöchte, dae drejt zich nag ins óm, bórs veuroet, veur te laote zeen det d’r zich nag waal…, en det sjteit zoe besjreve: hij keerde HEM naar de vijand.
  • Noe höb ich mich ouch dórs gekrege  – van dich. Zólle v’r?

Neutje. Eine zjoernalis dae in de kaffee zoot wees ós op de veurpagina van Het Parool van veurbieje zaoterdig. Dao sjtinge vief of zös pagina’s in euver expats, kinniswirkers en anger arbeidsmigrante, en op de veurpagina vroog me zich al aaf: Hoe komt het dat deze groepen niet mengen?   
Mien moder zól gezag höbbe: die koupe zich de mik biej de bekker. Mengen woor biej häör minge, de mik minge. En dan móng ze d’n deig, en mós ich dem nao de bekker bringe;  dae beek dao mik van. Ich kreeg ei lekkertje (en jaore later rótte tenj).

Wim Kuipers