Taalplies en bloot inkeldeil
Column van Wim Kuipers *
Breef 12. Nae, dae geit neet euver ‘t getal twelf. Det woor al ‘t thema van Platbook (inderdaad): 12. Ich hauw daen titel bedach, get euver gesjreve, mae nieks ingesjik. Gans kórt: 12 is ’t getal van de Romeine. Maondje, klok en derereem, Braobantj katteliek gebleve, veer idem dito. Wiezoe? Höb ich oets örges gelaeze; ruum 400 jaor Romeins besjtuur, dan is me get röstiger, getemp mesjiens. HH, ouch al döbbel, plegekal: höbs dich dem al getemp? (det dink in ’t gaat gesjtaoke). Allei, artikel noets mie trökgevónje. De meining euver pape- en Hollandj aevemin.
Kattelieke wäörd
Sjoen gezag, mae waat haet dit mit Oos Taal vandoon? Al die kattelieke wäörd, gezegkdes, oetdrökkinge. Efkes pinkwatere veur de homes.
‘Hoe?’ Bietje kwatsj. ’t Waordebook van Tegele haet pinkwater: wie(n)water det in eine bak naeve d’n entree van de kirk zoot, efkes mit de pink bereure, veur dich raffeldegauw te zaengele. ‘En moet dat allemaal in jouw herinneringsgedoe?’ Weit ich nag neet. Waal oze santekraom ofwaal Limburgse name van heilige. Naat, Deur, Kepke en de res van de sjötterie. ‘Vrouwen mogen zeker weer niet meedoen. Hoe conservatief is Limburg.’
Taalplies
Ja, ich höb hiej twie jónges die sjtage loupe. Häöre lieraar is op bezeuk. Wo ze veur sjtudiere weit ich neet persies. Taalplies of zoeget. Ze mótte later ingriepe wen miense in loondeens vaute make taenge waat veurgesjreve is. ’t Sjrif mit veursjrifte is aevel nag neet klaor. De groep groter als kan nag groter met waere, höb ich begrepe. Is ouch baeter: det ‘met’ kump van meten, en meten is weten, zaet me. Maak me ei vuitje, dan krieg me ze gemaete. Sjlaeg.
Ich bedoel: Mohammed Sjreurs sjik eine sollicitatiebreef mit de passaasj, ich citeer: ik ben geschikter voor u bedrijf als mijn naam doet vermoeden. Waert emes benaodeild door die twie vuitjes? Nae, zól me meine. Hoogoet M. Sjreurs zelf, den hae waert neet lies aangenaome.
Bloot inkeldeil
Ich höb get taenge taal- en anger pliese. Zoog ei sjitterend veurbeeldj daovan. Paar waeke geleje wónne oos (Oranje) sjaatsers de achtervolging. Mae louw medalie. Gesjrap, voertgepoets; de sjaatspliese zoge aaf en toe ei sjtökske gans bloot inkeldeil van Joy Beune. Eine laezer van Trouw reet zich danig op. Versjtenjig vónj ich zien argumint: zien anger teams daodoor benaodeild?
Einen daag daonao sjting in Trouw ein verklaoring. Sjaatsers dene besjermp te waere taenge häör sjaatse, ‘die scherp zijn als een slagersmes, de achillespees ligt direct onder de huid’ (en zoe nag get wiejer). Daoveur mótte sjaatsers ‘snijvaste kousen dragen’. Zjuus, laes ich: de dames zien gediskwalificeerd veur häör eige veiligheid. Mót ich nag wiejer?
‘Zeker. Joy Beune had dus geen kousen aan?’ Nae, ze zag det ónger ’t rieje ‘een sok omhoog kroop’. Oei, get wie me too? ‘Wat wilt u eigenlijk?’
Allei, ich vinj det ’t Limburgs al te dök gediskwalificeerd waert. Neet officieel – wie zól det mótte? – mae loepetig. Leeggeletterd, me waert eine paria aan de randj van ’t landj, sorry: samelaeving. Ouch in de gezet, waekske nao groter als ei verhaol mit es kop: Limburgs spreken in kinderopvang, mag dat wel. Noe vraog ich uch. ‘Meneer, wat wilt u?’
Herinneringslandjsjap sjaffe
Ich bön doonde ’t herinneringslandjsjap Oostalië te sjaffe. Sjaffe jao, det liek mich ’t beste waord. Wach, ich verduutsj det via oos gezette. Biej d’n titel van de insigste gezet die Limburg nag haet, De Limburger, sjteit ‘sinds 1846’. Doe versjeen in Haerle ei gezetje det van d’n angere kantj van de päöl keem. Gevolg door gezette vanoet Mesjtreech, Venlo en Remunj. Al die gezette same zien noe ‘t krantenlandschap van Limburg.
In de gezet die biej det zjubelei heurde, sjtinge artikels euver de belangriekste gebäörtenisse. Krek wie ich det doon. Ramp in de Bijlmer (biejzaekske), erkinning van ’t Limburgs en waat nag kump. Ich zoog in de gezet det ich d’n aerdsjöddel nag vergaete bön. Waal in mie gedich Neel gememoreerd. Moog ‘t?
Sjtil Waek. Haofhuunj höbbe get verwejd.|
De nach is sjtil wie wit vers um wäörd gezejd.
Lena haet zien siefers neet mie op ein lien.
Ze danse häöm ein sóm die neet besjteit –
zegk neet waat ich neet weite wil, zegk det de weit
gemale sjteit en sjtaok d’n aove heit.
Ouch letters laote los, ‘t dörf neet te kieke,
wit: biej de miemerte ligke lieke
de sjeut kónne klamp in Pruses zien.
Einen helle sjeut en dan de mietraljeur.
Joedas vergriep zich aan Moder Aerd, sjeur
op sjeur gróndj äöpent zich, lang gevange water
sjpringk of ’t de vogel haet – Almans
Griep is binne, moere waege wie dennetuup
graver danse, waem zich noe neet baejt zuup.
Zoe góng ’t te seil doe die nach –
ónger ’t völsel hauw zich get verlag
‘Moet zoiets in jouw landschap?’ Woveur neet. Sjtaon prachtige wäörd in. Zuug: moere waege wie dennetuup. Veural det waege = baeter es AN bewegen – vinj ich.
Bewaege van miense = zich waege. Waeg dich neet, dan zeen ze ós. Weite wieväöls dich aangekómme bös? Waog dich dan, neet waeg! Aojerwits gedoons? Heurt in ein idiomaticum van ’t Limburgs. Eine wie of waat? Wore veer mit doonde, veur ’t AGL. Al die wäörd die mit AN ‘licht’ en ‘lucht’ vandoon höbbe. Leech, lóch, lóchte, pak dich die luch, kóns se dem biejluchte, det is lich gedaon. Vónj me belachelik. Kan dus neet lies in ’t landjsjap. Waat waal van Oos Taal, dao mót ich nag zjwaor euver naodinke.
Mesjiens moog van de BBB väöl mier.
* Wim Kuipers reageert op van alles wat hij over Oos Taal (het Limburgs) tegenkomt in de media.
* Deze tekst is niet in het Nederlands vertaald omdat een vertaling te veel afbreuk zou doen aan het karakter ervan.