Taalvautjes en taalarmoede

Column van Wim Kuipers *

Breef nómmer 11. ’t Gekkegetal zaet me. Vastelaovend, Raod van 11, elfde vd 11de, sjei mich meug: ’t getal 11 haet neet väöl mit de Vastelaovend vandoon – vinj ich.  En wiejer is dae al voert.

Wiejer 2: ’t waord ‘teen’ (van de vurge breef) haet get mier mit Oos Taal vandoon; teen in de sjoon, det waord waert angers oetgesjpraoke es ’t getal teen, en doe dach ich inins: de verkleinwäörd van oos telwäörd, zól dao ei lieske van zien? Of mötte v’r op ’t Hoes van de Taal wachte; dao wit me alles. Ich verzin get. Biej ekzames waert 7,5 meis aafgeróndj nao ein ach. Wen ich det noe sjaemel gesiefer vinj, neet de kal waerd, moog ich dan van ein echske sjpraeke? Negeske – teenke? En dan estebleef de pin d’rin. Elfke, twelfke: die wil ich neet in mien herinneringslandsjap.

Ja, zit ich noe midded’rin: ein herinneringslandjsjap euver waat ich Oos Taal neum. Mit houfletters: landjsjappe höbbe eine naam. Maasduinen. Meinwaeg. Ich bekiek mien landjsjap, Oostalië geheite, vanaaf 1992 wies noe; ein periode van dartig jaor – ein ginneratie.

Vastelaovend

Euver det gedeuns mit getal 11 en zoe wiejer: mót de Vastelaovend waal in ’t landjsjap? Nae. Mae dae bars van de taal. Al die buuttere(e)dners (kump eine sjtreep ónger, sjteit neet in de v. Dale), de doezjende leedjes, wieväöl eigelik, 11-doezjendelf?;  waat mótte veer daomit? En euver ’t genre buut: kan me örges de tekste van de nómmers teen, 11 wies twintjig van jeder jaor vinje? En wo zien de leedjes gebleve die neet in de finale van ’t LVK gekómme zien. Vastelaovend waert ei vestival wo allein plaats is veur toppers in smoking bloot, medalies en kaetelmeziek. Zoeget neum ich aevel carnaval, en det Hollesj-Amerikaans gedeuns kump zeker neet in ’t landjsjap Oostalië. De Vastelaovend aevemin, allein óngerdeile.

Tja, noe bön ich d’n draod kwiet, vogel Kwak zeuk zienen tak.  Of is Kwak ein aenj? Ich woor dus doonde mit de vraog woveur bao gein romans mie versjiene in ’t Limburgs. Woveur woveur – kan mesjiens aevegood vraoge  woveur hiej neet mie geskiejd waert. Ich mein: vraoge verduutsje dök. Wen ein vrouw die good kan sjrieve en  ’t Limburgs beheers, wen die ei sjitterend internationaal idee krieg veur eine roman, euver de zoon van Poetin dae, nou nae det verklap ich neet, zól ze dae roman in ’t Limburgs sjrieve en oetgaeve? Dan is ze raadgek, 13 x 11. Krieg ich noe bedreiginge? Ich kan neet bewieze det zoeget neet gebäört.

Sjlechte naam veur Limburg

Kan waal mitdinke. Woveur höbbe veer, in taengesjtelling toet de Frieze en ’t Nedersaksisch taalgebied, veural Drente, neet ins ein broodplank vól romans die nag te koup zien? Wille sjrievers neet mie? Limburgs haet eine sjlechte naam in Nederlandj. Wen me oos gezet mót gluive sjtaon veer wies de kneen in de leeggeletterdheid. Kump door ‘het dialect’. Weer ins ‘t   commentaar det mich pien gedaon haet: De combinatie van dialect spreken, achterstandssituatie en gebrek aan stimulering thuis om te gaan lezen kan ervoor zorgen dat laaggeletterdheid in Limburg een structureel karakter krijgt.

En dan geit me de koel in: Maatschappelijk isolement, achterstand op de arbeidsmarkt, werkloosheid en slechtere gezondheid zijn vaak je deel. Je wordt een paria aan de zelfkant van de samenleving. Danke danke veur de goje raod (2016). Good zös jaor later is ’t neet väöl baeter mit de meining van de gezet. Aafge…
‘Sjtop Kupers, sjtop det zeivere. Waat haet dit mit die neet gesjreve romans vandoon. Nieks. Ich zal dich verduutsje wie ich dink dets doe dinks euver dit gedeuns. Doe dinks det romans in ’t Limburgs allein gesjreve waere door aoj luuj die nao de klómpesjool gein Hollesj mie gesjpraoke höbbe en dus vreug hiemele.’ Ich dink dao neet ech euver, ich kiek nao ’t klimaat in mien park. Det is neet zoe gunstig volges de gezet. (Ich doon noe aan beeldjsjpraok, det kan verkierd gaon).

Taalvautjes in de gezet

Ich woor doonde aan: Aafgeloupe waeke hauw De Limburger drei pagina’s euver de belabberde toesjtandj van het Nederlands. In det artikel kump veer maol de taalVAUT groter als veur. Kan mich eine verduutsje waat det mit leeggeletterheid en ermooj te make haet? De gezet verklaort nieks, mae de hint woor veur mich dudelik. Nao ’t waord maatschappijverloedering kump: Waar gaat het heen met de wereld als ‘groter als’ niet meer ‘groter dan’ is? Ich zól zegke: dan davert Luxemburg same mit Poetin China binne.

Kónklusie (van de gezet): Nederland leeft kortom in taalarmoede en lijdt aan taalverloedering (…). Waat noe? Bön ich weer aan ’t knotere? Aevel dao sjteit nörges det ’t veural euver ’t Limburgs geit. Klop. Mae ich kin de meininge euver ’t Limburgs dao.  Laot gaon. ‘Nae, ich laot dich neet gaon. Wie zit det noe?’

Ja, waat wil ich. Laote zeen det Oos Taal in de gezet dök es ermeujig gezeen waert; sjaemel, sjabbetig. In Limburg zaet me groter als, en laot noe vanoet Hollandj dök euver dit als gezeurd en.. ‘Zjuus, en dan dinke briljante Limburgse sjrievers: sjrikkelik, veer kalle van baeter of erger es, dómmerdedóm, help! en ze gaon in ’t ABN sjrieve. Meins dich det?’ Mien meininge heure neet in ’t herinneringslandjsjap. Sjteure ze, zeen ze es ónkroed. Of sjteune ze mesjiens…

* Wim Kuipers reageert op van alles wat hij over Oos Taal (het Limburgs) tegenkomt in de media.

* Deze tekst is niet in het Nederlands vertaald omdat een vertaling te veel afbreuk zou doen aan het karakter ervan.