Van lang naar kort Maastrichts
Paul Wijnands (Maastricht 1946) schreef een boek over de ontwikkeling van het Maastrichts gedurende de afgelopen eeuwen. Aan de hand van veel voorbeelden laat hij zien hoe de oudste vorm van het Maastrichts, het Laank Mestreechs, zich liet beïnvloeden door het Parijse straatcarnaval dat van 1770 tot 1840 een wereldhit was en dat vooral zijn eigen taal koesterde. Dat was niet het elegante Frans, maar het platte Poissard, het oude carnavaleske dialect van de lichtstad. Niet verwonderlijk dat de Maastrichtse bons vivants daar naar hartenlust uitdrukkingen uit overnamen.
Momusmestreechs en kort Mestreechs
Na 1840 kreeg het Laank Mestreechs er een nieuwe vorm van het Maastrichts bij. Nederlands Limburg was definitief bij Holland gevoegd. Dat betekende dat het Frans veel van zijn plaatselijke glitter moest afstaan aan het Hollands. En om zich tegen die veranderde taalsituatie te verzetten, koos de Frans georiënteerde nieuwe sociëteit Momus er voor om als echte taal het Maastrichts te gaan cultiveren, maar dan wel tegen de achter- en zelfs voorgrond van het Frans, de eerste cultuurtaal van veel leden. Als resultaat hiervan ontstond binnen de Momus het frenchy Momusmestreechs. Dat Fransdolle Momus-Maastrichts was vanaf 1890 echter niet meer opgewassen tegen het Hollandse Kort Mestreechs dat steeds sterker op de voorgrond trad naarmate Maastricht zich van zijn zuidelijke invloeden afkeerde.
Van Lang naar Kort Maastrichts bewijst desondanks met onder andere sjus wie euze peeer en meeer en ‘ne groete chapeau dat het Laank Mestreechs en het Momus-Mestreechs anno 2022 nog niet uit de stad Maastricht zijn verdwenen. Dat maakt het dialect van de Limburgse hoofdstad tot een unicum.
Over de auteur
Paul Wijnands (Maastricht, 1946) promoveerde in de taalwetenschappen aan de Université Paris XIII. Vanaf 1982 werkte hij in Nederland en vervolgens in Frankrijk in het hoger en universitair onderwijs. Hij publiceerde diverse taalkundige studies, waaronder de geschiedenis van de verdwenen Parijse volkstaal: Le Poissard, la langue oubliée des Halles de Paris, Histoire d’un parler rebelle et carnavalesque (Parijs, Edilivre, 2021). Ook schreef hij eerder over het Maastrichts in ‘Over het Maastrichts gesproken. Nostalgaasie en vivelevink’ (Brussel 2018).
Het boek ‘Van lang naar kort Maastrichts’ is voor de prijs van € 19,50 te bestellen bij diverse boekhandels en ligt vanaf 28 oktober o.a. bij Dominicanen in Maastricht.