Vapen mit ein zaachte G
Column van Wim Kuipers *
Mesjiens moog van de BBB väöl mier: det wore/zien de leste wäörd van de vurge breef. Nieks mit gemeind. Opgesjreve aone bedoeling. Dink waal det de BBB ’t good meint mit Oos Taal. Waat aevel zoog ich ei paar daag later, de maondjig nao de verkezinge? Verhaol in de gezet mit de kop: Een harde reprimande met een zachte G.
Reprimande? Waat höbbe veer noe weer verkierd gedaon, dink ich dan calimerisch. Gauw laeze. Wie ich ouch zóch, de zaachte G keem in ’t artikel neet veur. Zeiver dus. Mót weer gezag waere: de gooj G kump neet allein in ’t Limburgs veur, mer ouch in Braobantj, gans Vlaondere, sjtökker van Gelderlandj en hogerop de BBB-gouwe in. De gooj G? Zeker: algemeiner, aojer en baeter van klank.
Limburgs studere aan de universiteit
Choed, ‘t artikel woor ein reprimande van emes van de Raod van Europa. Dae Raod haet in ’t zevende (!) rapport euver ‘de staat van de Limburgse taal’ gezag (gezag höbbe ze aevel neet) det de euverheid, en waal de regering (erme Rutte), rapperderap mót zörge det ’t Limburgs ei ‘vak’ waert ‘van ‘basisschool tot universiteit’. Limburgs sjtudiere aan de Leidse universiteit?
Gaot mit mich mit nao ein herinnering. Paar maondj nao de erkinning van ’t Limburgs –laote v‘r zegke mei ’97, keem ich taenge half teen op de gezet (wo ich wirkde). Dao sjting ’t duo baas en deensdoonde chef Nuutsdeens mich op te wachte. Volkskrant al in d’n aansjlaag: ‘Waarom hebben wij dit niet?’ Berich in die gezet det de Universiteit Maastricht ein faculteit Limburgs zól kriege.
‘Omdat dat niet waar is’, ketsde ich aaf.’ Det woor genóg. Ich herinner mich neet det ich mien antjwaord verduutsje mós. Mae waat einen aansjtandj, waat ein idee de Volkskrant get wies te make. Of höbbe ze det wörkelik gemeind? Wieväöl literatuur in ’t Limburgs goof ‘t hielemaol? Beuk euver de grammatica van ’t Limburgs? Waat wólle ze.
Docent Limburgs
Ich höb nag efkes gedach aan ein faculteit Nederlands mit Limburgs es biejvekske; dan kós me Gotisch, Middelnederlandjs, de taal van Veldeke, fonetiek, sjtilistiek, literatuurtheorie in ein van de hóngerde dialekte gaeve. Mae kóste Hollenjers die colleges waal volge? Wieväöl achtersjtandj hauwe die? En waat wól me waere? Docent Limburgs? Bedinker van kwartet- en kaartsjpelkes? Gids biej Visit Limburg?
’t Hauw waal get bezunjers. Ich vónj Pierre Cnoops de beste hooglieraar; vakgebied: ’t geheim van de buut. Waal Pierre nag gauw ein ieredoctoraat gaeve, van de NUL (Narren Universiteit Limburg). Woveur? Allei, Pierre kós get waat die dialektologe zeker neet kóste: kakke door ei knoupsgaat. Waat die reprimande betruf: ich wach röstig aaf, wiewaal ich Rutte 7 dinkelik neet haol.
D’r Klinge Prins
Nuuts – ouch oet De Limburger. Ich citeer: ‘Cabaretier Herman Finkers heeft de literaire klassieker De Kleine Prins vertaald, in ’t Twents.’ Kump inj september oet. Hauf jaor nag – veer kónne dem veur zien, den DOL, de Sjtichting voor Dialect- en Cultuuronderwijs Limburg, haet det book al vertaald en oetgegaeve, in 1997. Onnag in twie versies: Zuid-Limburgs (umgaeving Haerle), mit es titel: D’r klinge Prins, en Midde-Limburgs (‘t Prinske). Gein idee of ze nag te koup zien.
Mier nuuts van die kenj. Midde-Limburg haet al ein hampel basissjole wo Duits gegaeve waert. De provins haet dao 50.000 euro veur neergeteld. Kónne de sjole chromebooks veur aansjaffe, wo de wichter Google Translat op kriege, veur vertalinge. En waat mótte ze mit det Duutsj? Henjig veur wen me ei biejbaenke haet in d’n Outlet in Remunj, laes ich: vól Pruse.
Vapen
Wiejer. Me zaet det ich de gezette aafzeumer of die get verkierds doon. Det is neet zoe. Ich kiek lever waat die mit Oos Taal doon, wobiej ich ’t AN dök mitnaem.
Gaon v’r. Op de veurpagina van LS, de biejlaag van De Limburger, loos ich veurbieje zaoterdig de laestip: Influencers als Dylan Haegens moeten helpen om niet meer te vapen.
Help: dao sjnapde ich bao nieks van. Vapen? Na-apen, gapen dan slapen? Sjting gein vertaling biej. Krek wie vreuger: Ingelse wäörd hoofde neet vertaald te waere, den die kós me geweun opzeuke, in ei waordebook. Daoveur kreeg ich nag gein drei zinne Limburgs in de gezet. Argumint: dialek kónne neet alle laezers begriepe. En ei Limburgs waordebook woor d’r neet, amen.
Opzeuke dus det vapen. De nuujste v. Dale zaet: -e-sigaretten roken. Kump oet ’t Ingels, dus de verlejen tied is VAPETE, en roukers höbbe – zoe sjteit ’t ouch in de gezet: gevapet. Gewaat? Woveur neet *vaapte en *gevaapt , zjuus wie ‘gekaapt’? Hauwe ze mótte doon, de taalmiense: det waord pikke en vernederlandjse.
Waem aevel besjlis zoeget? Luuj die groter als aafkäöre? Dao gaon ich euver naodinke. Geer heurt van mich wen ich oetgesjlaopet bön.
* Wim Kuipers reageert op van alles wat hij over Oos Taal (het Limburgs) tegenkomt in de media.
* Deze tekst is niet in het Nederlands vertaald omdat een vertaling te veel afbreuk zou doen aan het karakter ervan.