Veldgewas: Al 25 jaor…
Ierste Veldgewas van fibberwarie. Good nuuts: de kans det in de kórstste maondj nag get nómmers kómme, is diek groot. Enne? Nou, jedere maondj eine V. mier es de vurge, det waere d’r dan 78. Waem hulp? ’t Guf genóg sjtóf veur get inein te sjniedere.
Ich begin. Deze maondj is ‘t 25 jaor geleje det ’t Limburgs erkind waerde. Al get euver gelaeze? ‘t Wie en woveur: zeuk det ins oeterde-oet. Tip: ’t idee woor van de Stichting DOL; die hauwe ierder gelaeze det ’t Nedersaksisch erkind woor, dus… DOL sjteit veur: Dialect Onderwijs Limburg. Krege geine aandach, laot sjtaon sent (in Remunj beteikentj sent geldj). Klein beer: dartig jaor nao DOL, inins waal geldj veur óngerwies in dialek. Gevolg van Code Rood? Wie is ’t daomit? Zoe kan ich wiejer gaon.
Gevierlik. Kretiek, knotere geneump, det is mich aangevreve. Höb ich begrepe, mae neet mit mie versjtandj. Sjtoppe mit knotere, troepe sjikke. Waat wil ich dan verdeidige? Zjuus, waat ich neum Oos Taal, wiewaal die neet erkind zól zien.
Wo geit ’t zich noe um? Ich vinj det ein taal die zich get meint, gesjreve tekste mót höbbe die laote zeen: dit is get. Get angers, es (in dit geval) de weergaaf van waat in ’t Nederlandjs gedach is. Ich dink aan eige wäörd (waat dinkt geer van bibberwarie wen ‘t 18 graad vruus), zeker aan door de Hollenjers neet good gevónje wäörd en kónsjtröksies (die sjpelling hoof zeker neet). Woveur sjrieve ze ós veur wo veer zich neet moge gebroeke, det ‘zich’ det zie oet ’t Duutsj gepik höbbe – veer neet. Ummer hiej zoe gezag. Euver zoeget waer ich giftig, mae woveur? Mich gans dudelik: ’t aanzeen van Oos Taal.
Ich höb dao nagal get euver gesjreve. Vergaefs, bön ich bang (ich wól nag get sjrieve euver ’t petieterige [vinj ich nag waal Limburgs waord veur] versjil tösse bang en sjoew, det dao geine get aan duit. Bedink uch det, sjrief nao veldgewas@home.nl), mae waat haet de Raod veur ‘t Limburgs dao noe aan. {{Wo gaeve die euver waat en waem raod? Ich weit van nieks, ouch gein pien van gehad. Amen.}}
Efkes trök nao de vurge V. Woor det noe knotere, det in Limburg bao nieks te doon woor in de Poëziewaek? Mesjiens, mae nieks euver geheurd. Waal wil ich gezag höbbe det ’t neet allein um Veldgewas góng en/of poëzie in ’t Limburgs. ’t Huis van de Kunsten Limburg en die häör óngeraafdeiling LCL, waat deje die? Det moog toch gezag waere?
Genóg dinkes veur vandaag, dach ich mich zoe. Dink wiejer euver vriejer, minder krampachtig sjrieve. Waem mót ós de les laeze? Bön neet sjoew.
Ach ja, sjrieve in ’t Limburgs. Haet nag eine gesjreve? Det kan ich neet weite. Waal ingesjik. Phil Schaeken wós neet mie of zie gedich Weier in Veldgewas gesjtange hauw. Ich höb ’t neet kónne vinje. Hiej kump ‘t:
Weijer
Nao ein treurig gebeure
mót eine minsj tóch wiejer,
want mit allein mer treure en klage
is ’t laeve haos neit te verdrage.
Deip aomhaole, ’t zónleich zeen en vuile,
loestere nao ’t fluite van de veugel,
ein leidje zènge, èns lekker ligke in bad,
ein muulke gaeve oppe wang van eine sjat.
Mit ’t gezich in de wèndj
lekker loupe door de herfsblaar,
die bónbón pruive, dae wien, dat glaeske beier,
lach weier èns, höb weier plezeier.
Kóm op, sjnap dich biejein, laot gaon,
neit bie taegewèndj te lang sjtil blieve sjtaon.
Phil Schaeken
P.S. Höb ich waal gedaon, det sjtilsjtaon. Ich dach: dae taegewindj, dae höb ich ins gezeen. Zjuus: ich vónj ’t gedich Taegewèndj. Waert tied det P.S. MÈTWINDJ insjik. Aafgesjpraoke?
Taegewèndj
Jederein, det is ein gegaeve,
maak taegewèndj mit in zien laeve,
ein ónvoldoende veur gesjiedenis,
ein rie-exame dat te lestig is.
De leifste dae ’t oetmaak, nao jaore vrieje,
mit d’n auto taege ein päölke rieje,
’n hoes, dat me wilt, neit kènne koupe,
die baan, wo-op gehaop, misloupe.
Apneu, of thoes ingebraoke,
e laek, aangebrend aete bie ’t kaoke,
super-sjlech waer tiedens ’t reize,
eine miskraom, of pap al jónk verleize.
De wèndj van veure bie de baas,
bie de laoterie weier geine pries helaas,
de voetbalklup verloor mit 5 – 1,
en gister misde veer d’n trein.
Jederein truf ’t, volwassene of kèndj,
jederein erveert waal èns taegewèndj,
’t is allein zaak dit goud te doorsjtaon,
me mót weite wie hiemit óm te gaon.
Èns gans deip aomhaole, weier rechop gaon loupe,
en neit: ‘Ich höb úmmer pech’ blieve roupe,
nao raege kump zón, ónthawt dat gans goud,
en vergaet neit te lache, te geneite, hawt moud.
Phil Schaeken
Gans get angers. Ich höb Godelieve zkv’kes belaof. Ich heurde begin dees waek ummer: De Geul is buiten zijn oevers getreden. Zijn?
De Gäöl is ei maedje, geachde NOS en Co. Ich höb det al ins gemaild. Vergaete? Nag ins: ei maedje en maedjes doon zoeget neet. Ich sjting doe, wie ich det mailde, in Valkeberg biej ein naobesjpraeking van de revaasj. ’t Góng mich um wäörd wie allesvernietigend water. ‘t Woor de raengel, zag ich, dae raosde wie einen troep dól dure op Valkeberg aan. Röstig menier, ich vertaal det waal veur dao dae man van de Avro: dure zien sjtiere. Klop klop reup eine man van zeker baove de zöstig, ‘sjtiere zien mannelik, de raengel ouch, loester: dae raengel, dus eine hae mae ’t is die en oos Gäöl.
Ein oer later keem ich de versjlaaggaever taenge. Woveur ich zag det de Gäöl ei maedje woor, wól hae weite. Ich zag waege die zaachte G, en det ich dao boejend euver vertelle kós, mae allein in ’t Limburgs. Wen d’r mich zie mailadres goof kreeg d’r alles euver ’t sjoenste maedje van Zuid-Limburg aangeleverd. En hae zól zeker eine vinje dae det verduutsje kós.
Waat woor ich begós. Hauwe die neet ein aafmaakprogramma biej de Avro? MeToo mit ein allesverkrachtend maedje. Meine ze dao det ich oet Verachterklootrade kóm? Waat te doon. Óngerduke?
Ich besjlaot waekske nao Gouda te gaon; dao guf ’t noer slootjes, en die zien taam wie begiene. Zaet ’t sjpraekwaord neet: stille waters hebben diepe gronden. Oos miene: dao sjteit ’t water noe hóngerde maeters hoog/deep. Wie ich door ’t Hoogdeep leep, wól ich inins ei sjeep höbbe. Det sjeep waerde biej de naobers aafgeleverd, ich woor aan ’t wanjele in ’t Sterrebos, buurman zag: waat mós dich mit det dink in daen autobós, zólle v’r rule: veer dien sjeep, dich – zjuus: ich kós neet angers: roeps nao Gouda.
Ja, det buske wo ’t landj van Ireen Wüst op zich allersjmaals is – in maeters dan. Ich mót dan dinke aan de verzöchting van de dichter J.C. (Sjaak) Bloem (1887-1966):
(…) wat is natuur nog in dit land?
Een stukje bos, ter grootte van een krant,
Een heuvel met wat villaatjes ertegen.
Hae publiceerde dit in 1945. Ziener! ’t Gedich is getiteld: De Dapperstraat. Ich höb dao ein pastisch (gein parodie) van gemaak, veur ’t Floriadenummer van Platbook , nómmer 8 (2012, pag. 56):
De Floriadesjtraot
Natoer: noer get veur mit en in te sjpele.
Ich mein: waat guf ´t noe nag dich van het.
Eine bós klamp weuster S de gezet.
Sjtel en petattesjure wie kesjtele.
Gaef mich de zjwaore zjweel van sjöppesjtele,
Aerpel in de zök gelök van versjet
Det get te sjette haet retteketet
Weekendbuurkes in euverals en kele.
Alles is väöl veur waem neet väöl verwach.
Laeve hilt zien wónjerkaer verborge
Wies die oetgetaerd is wies op de graot.
Zoe luuj höb ich de wäörd van Sjaak verkrach
Einzaam op eine neutelike morge
Brónsgreun bliej in de Floriadesjtraot.
Wim Kuipers
Allei, veur de leefhöbbers ’t ganse gedich van Bloem:
DE DAPPERSTRAAT
Natuur is voor tevredenen of legen.
En dan: wat is natuur nog in dit land?
Een stukje bos, ter grootte van een krant,
Een heuvel met wat villaatjes ertegen.
Geef mij de grauwe, stedelijke wegen,
De’ in kaden vastgeklonken waterkant,
De wolken, nooit zo schoon dan als ze, omrand
Door zolderramen, langs de lucht bewegen.
Alles is veel voor wie niet veel verwacht.
Het leven houdt zijn wonderen verborgen
Tot het ze, opeens, toont in hun hogen staat.
Dit heb ik bij mijzelven overdacht,
Verregend, op een miezerigen morgen,
Domweg gelukkig, in de Dapperstraat.
Ich dach zoe: dit is veurluipig genóg.
Allei TWIE: sjik in sjik in.
