Veldgewas: Sjrieve euver sjrieve in ’t Limburgs (Deil 4)

Ellebäög mit boekshase

’t Nuje Veldgewas, ’t BLAAD Veldgewas, det blief besjtump veur poëzie, prozagedichter en kórt proza. Gein echte taalkunde, is belaof. Daomit meine veer beveurbeeldj de opboew van zinne, de juuste oetsjpraok, al die versjille binne Limburg, wo ’t Limburgs ophilt en mier van die dinger. Aaf en toe zól d’r ein opmirking zeen euver sjpelling, mae veer gaeve gein veursjrifte. Euveriges: sjpelling heurt neet biej de taalkunde.

Ich höb waal besjlaote get te vertelle euver bezunjer wäörd; det kónne wäörd zien van vreuger, wie me zaet, mae ouch nuuj verzónne wäörd. Ich begin mit de sjtröbber van toos. Zelf hauw ich det waord nag noets geheurd. Ich kós waal de variant  sjtröbbant, dae veural in Midde-Limburg veurkump, naeve de grens. Det waord klink ouch baeter, vinj ich. Sjtröbber duit mich aan streber dinke, volges v. Dale: intrigant, eerzuchtig persoon, emes dae veuroet wilt kómme, ‘en daarbij niet kieskeurig is in zijn middelen’.

Ich weit neet of de miense in Zjwame, Neel, oppe Ruiver en in Tegele det zoe zoge. Wore die d’r hóngerd jaor geleje waal, baantjesjaegers die anger luuj voertduujde? Ellebäög mit boekshase. Daobiej höb ich ’t euver ’t wáórd sjtröbbant  – zoe höb ich ’t gelierd, zoe sjteit ‘t in de waordebeuk, en sjtreber of sjtraever kóste veer neet. ‘t Waordebook van de Ruiver en Beesel guf es beteikenis van sjtröbbant: deugneet, vlaegel; wäörd die baeter biej det menke van toos passe. ’t Waordebook van Tegele meint: ‘wordt gewoonlijk in vergoelijkende zin gebruikt’.

Weer ins in de v. Dale loere. Kien: strabant, beteikenis:  brutaal, lastig. Ei regionaal waord sjteit d’rbiej. Helaas neet wo. Zoetermeer? Nag mier? Eine vlaegel waert hiej en dao (wo?) strabender geneump. Zelf höbbe veer nag eine sjtröb. Ich mein det de Maas- en Roerbode vreuger ein sjtrip hauw mit ein oelig kaerelke det Stroppie hoot. Waem kan mich helpe? Of mótte v’r det in Fryslân gaon vraoge?

Kaolekoel

Fryslân. Ich zól get sjrieve euver ’t heutje op ’t waord dinke in ei gedich van Francien Clijsters. Mae iers get angers: woveur sjpel ich heutje en neet heudje, wie jederein duit. Antjwaord: oet balsturigheid. Waat me op d’n daets dreu, een hoed, is euver de päöl einen Hut, en de Pruse droge al heuj wie Leiden en Amsterdam nag neet besjtinge.

(Ach ach.) Noe get geks oet ’t waordebook van Tegel, ‘t waord hödje. Verklaoring: onvertaalbaar woord in de betekenis van ei hödje moos: een kool – dus waal vertaalbaar. En waat zaet me biej de naobers, oppe Ruiver? Hödje = ‘het hoofd, één exemplaar van bijvoorbeeld een kool’. Wie cool deze verklaring. Drei kole zien (zagte mich miense die det neet mie kónne herhaole) drei hötter moos. HÖTTER. Dao kump mien T vandan. En waem mich neet gluif is ein hötje. ’t Geit aevel – dachte veer – euver ’t hoedje, dus: heudje. Zeker. Mae wen die miense van de Ruiver ein höd(t)je HOOFD neume, gluift geer tóch die Hollenjers die taenge ei prachtig hötje kappes ‘een kool’ zegke?  Deep de kaolekoel in die prengels.

Menkesgeit

’t Heutje van Francien dus – veer kónne ’t ouch daekske neume, dao zit gein T in. Det daekske waert in ’t Limburgs dök gebroek veur ’t aangaeve van de lingde van eine klinker. Is det waal neudig? Ich kan mich dao neet drök euver make. Zuug. Aan de Limburgse wäörd bein, berg, kneen (knie) of knien (konijn) kan me neet zeen of ’t inkel- of miervoud is. Waal heure. Mót me det daoveur aangaeve in de gesjreve taal? Tja. Ich bön waal ins veur betweter oetgemaak. Betweter: drei E’s, drei maol angers oetgesjpraoke die E, en nemes protesteert.

Wierjer, In ’t gedich van Els Diederen kump ’t waord ‘boek’ veur, mit ein lang OE oetgesjpraoke, dus ‘een buik’. Geine dink aan ei book (AN boek) of ein menkesgeit.  Biej ‘dinke’ kump daobiej det d’r al ei puntje (bulke dök) op dae klank sjteit. Of twie puntjes: Ï. Ich zoog det daekske  gaaroet neet zitte wiel ich gein koppel i-waord kós bedinke die noer door de lingde van beteikenis versjille. (Waat is euveriges ein lang I? Haoj de klinker van mit aan en doe heurs meet). Mae in ei lintje veur de lintje heurt me dudelik det die wäörd waal versjille in oetsjpraok. Of det lingde is weit ich neet. Ich dink det me nao Sjpeksiefers mót veur det te achterhaole.

Wim Kuipers

• Deze tekst is niet in het Nederlands vertaald omdat een vertaling afbreuk zou doen aan de teneur van de tekst.