Vitaal Sjtreektaal

Column van Wim Kuipers *

’t Hoes veur ‘t Limburgs, waat mótte veer daomit. Jaore höb ìch gedruimp van det wónjer. Gein druime van wie hiemels sjoen HET waal woor, sjtaats wie pelieze. Nae, mier ein plaats wo alles waat mit Oos Taal vandoon hauw biejein woor.  Miense en gereidsjap. Gein penne en computers mae matterjaal, door Paul Prikken alaam geneump: grei veur get te make. Wie veer (Paul, ich en nag get zieners) aan ‘t AGL wirkde, ’t Algemein Gesjreve Limburgs, hauw ich mich ’t Wirkes toebedeild. Oet al die dialekte góng ich ein sjtevige taal tummere. Jaomerdejaomer, det wól gein van de organisaties die zich mit de nuuj erkinde taal bemeujde.

Hoes veur of van ’t Limburgs?

Aeve nag get euver ’t Hoes veur of van. Ich wies op de Partij van de Arbeid, neet VOOR. Op ’t Pertieburo dao zuut me gein voel euverals, klump, krum (of krómme, zoe wied zien veer neet gekómme, sikkels dus), nae ze zien d’r veur de wirkman, veur de mienskes die zich oet de naod poejakde en dao vazel veur betaald waerde. Vergeliek det mit de V van VVD en PVV. Allei, ei niekske zólle v’r zegke, det veur of van. En ’t AGL is neet wiejer es d’n dörpel gekómme. Of ’t keldergaat?
Tja, ’t leid is veurbiej, noe höb ich ei vidzelke (bietje) leidvermaak; dao mót ei good Limburgs waord veur zien. Waem? Sjik in.

Jajao det Hoes. Ich zól noe al gaer get weite euver det Hoes. Leefs get waat begrepe kan waere. Ich laes det ’t besjtuur nag te groot zól zien (waem mót voert?), euver ‘benodigde juridische documenten’ (mót ’t AGL verbaoje waere?), en ondersteuningsbehoeftes. Dan kump wo ’t noe (veurluipig?) um zól gaon: het creëren van bewustzijn voor de meerwaarde van een vitale streektaal. Neet te gluive, euver zoeget zit ich mich al veertig jaor drök te make.

Limburgs in de gezèt

Begin ’83 waerde ich gebeld door De Limburger. Ich wirkde doe in Numwaege. Waem hauw mich aanbevaole? De kwestie woor (herinner ich mich) det Kamerlid Martin Konings (PvdA) gevraog woor of hae in Den Haag ’t Limburgs wól promote. Hae hauw doe de gezet gebeld en gezag: ich wil waal, gaer onnag, mae waat wille ze? Lestig, den de meiste Limburgers kónne häör dialek neet laeze en zeker neet sjrieve; ze wore ‘analfabeet binne ’t Limburgs’, vónj hae. Ich mós ‘t Kamerlid geliek gaeve. Ich kan mich neet mie rappelere det d’r get in de gezet gekómme is.

Herinner mich waal: de houfredaksie van de gezet besjteit oet Braobenjers, en zjuus die belle emes in Numwaege dae al twintjig jaor voert is oet ’t brónsgreun gedoons, euver de meining van ei Braobantjs Kamerlid van de PvdA (dae waal in Mesjtreech woont). Boe wore de locals? En de gezet zelf? Dao woor gein dudelikke belangsjtelling veur ’t Limburgs. Minachting zelfs. Laot zitte. Historie. Klein beer, meine de Vlaominge. Herhaolt die gesjiedenis zich? Creëren van bewustzijn…

Es aoje grieze kaerel

Wiezoe woveur? Ich citeer de baas van het Huis voor de Kunsten Limburg: ‘Het Limburgs heeft een flinke impuls nodig’, zag hij taenge De Limburger. ‘Het besef moet er komen dat het Limburgs meer is dan het spreken van een taal. Het is een soort levenswijze, geeft een saamhorigheidsgevoel. Het leeft en is echt niet alleen iets van grijze, oude mannen. Kijk maar naar de jeugd die volop in het dialect appt. Het is belangrijk dat dat in alle lagen van de maatschappij doorsijpelt.’ Moog ich efkes käöke es aoje grieze kaerel. De jeug app zich eine lamen erm, waat mót ich… Nag mier sjrieve?

Veural neet knotere. Ich dink det d’r hiel get gebäörd is de aafgeloupe veertig jaor. Waat dan? Nou, oetgaeverie TIC haet biejnao neugetig beuker oetgegaeve euver Limburg, ’t Limburgs en veural IN ’t Limburgs: poëzie, verhaole, romans. Daonaeve, veur ‘t saamhorigheidsgevoel, kaokbeuk, wanjelbeuk, en neet te vergaete 25 deile van de reeks Platbook, wo inins gein geldj mie veur woor… Wore toch bao 1500 pagina’s gedichter en verhäölkes in ‘t Limburgs. Veurbiej veurbiej, mae veurgood?

Publiekscampagne

Ich laes det communicatiebureau LEI doonde is ‘met de ontwikkeling van een publiekscampagne die twee doelen beoogt: het aankondigen van de start van ’t Hoes veur ’t Limburgs en het creëren van bewustzijn voor de meerwaarde van een vitale streektaal’. LEI: zien det die grapjes (kan ich neet make, dit -jes es miervoud van jas) die de LEI-daag oetgevónje höbbe? LEI sjteit veur Limburgs EIge, det jeder jaor werreldwied gevierd zól mótte waere, op 15 december. Vurg jaor neet väöl van gemirk. AlLEI: op nao ein vitaal sjtreektaal.

Ich mót nag vertelle waat book Jo Hansen bedoelde mit Gebäöks euver Sjang zie kesjteel. Det woor Tranen over Johannesburg, vertaling van Cry, the Beloved Country van Alan Paton (1903-1988).

Volgende breef: Trök nao tante Bet.

* Wim Kuipers reageert op van alles wat hij over Oos Taal (het Limburgs) tegenkomt in de media.