Veldgewas: Frans Stollman koelman en dichter (1938-2023)

Uitgerekend elf dagen na Jeanne Alsters verloor Veldeke koelman en dichter Frans Stollman. Hij werd geboren in mei 1938 op d’r Sjeet (Schaesberg), maar woonde meer dan veertig jaar in Banholt, waar hij ‘d’r Pruus’ genoemd werd vanwege zijn iets andere taal.

’t Sjunste in e miensjeleëve,
is de moddersjproach durchjeëve.

Frans was een Limburger zoals men zich die vroeger voorstelde. Trotse mijnwerker (houwer nummer 801 van de Staatsmijn Wilhelmina). Tambour-maitre van de schutterij, buutteredner, vastelaovendsman, voorzitter van de carnavalsvereniging d’r Reënboagkloeb. Bij Radio Omroep Kerkrade had hij lange tijd het programma Uvver Plat Jekald. Hij schreef verder platen vol carnavalsliedjes, waaronder het bekende ‘Laach ens effe mit’.

Zijn poëzie, en hij heeft misschien wel honderd gedichten geschreven, ging vooral over de wereld van de mijn en waarom men die afgebroken heeft. Gevolg daarvan, dichtte Frans:

’t Woeëd sjtil in de dörper.

Zo zag de politiek en de krant dat niet. Die regel dient daarom ergens in het Hoes te komen.

Heel geliefd werd zijn gedicht ‘Küete vier nog ins’ (konden we nog eens). Dat werd voorgelezen op de feesten van Sint Barbara (4 december), de Heilige Barbara, patrones van de mijnwerkers. En paar coupletten:

Küete vier nog ins
tsezame drinke aan d´r blèch
en sjlefe mit d´r pungel
mit de koelwèsj vol sjwainerij
wat vier de Mam
óp heem aa braatte
noa ´t drage de janse wèch. (week).

Küete vier nog ins
lüete mit de lamp

(en zo verder)

… houwe mit d´r hammer,
sjave mit de sjaaf en
kroefe  d’r pijler óp en aaf,

(…)

fietse óp de koelfiets óngeneer
mit hingedróp de kis vol patroeëne,
vare óp ’t transportband
en sjisse in d’r sjtee of koal
… poekele in ’t badlokaal,

Hier berust hij een beetje.

iech wees wat iech vroag
kunt noeëts mieë tseruk
en dat is flaich e jroeës jeluk,
den aldaag zoeë sjravele
woar doch óch nit normaal.

Flaich betekent misschien, dus de wereld zoals die geworden is, die vond Frans op het eind wel goed.