Auteur Bas Vissers euver ‘t bukske „100 Wäörd veur óg oetgelag“

Op eine moeëje zóndaagmorge begós ik ens met ’t schrieve van ein verklaoring van ’t wäördje aek. En veurdet ik ’t wis had ik ein nieje hobby d’r beej: ’t oetzeuke wao ós typische dialekwäördjes vanaaf kómme. Ein paar conclusies kin ik al waal trekke: vuuel wäörd zien onomatopeëen. Klanknaoboeëtsinge. Zoeë wie ’t geluud van de smik op de grónd zich aanhuurt, zoeë hebbe ze ’t wäördje ouk geneump. Andere neet-dialekveurbeelde zien ‘tik-tak-klok’, of ‘ding-dong-bel’. Of sómmige neume ’t taofeltennisse ‘ping-ponge’. Det geldt neet allein veur ‘smik’, maar ouk veur ‘näöle’ (de klank ‘äö’ woort waorgenaome as eine zeurderige klank), ‘käöke’ (’t geluud van ’t kokhalze kump euverein met ‘käök’) en ’t waord ‘däölke’, waat eigelik beteikent kleine kauw is oeërsprínkelik óntstaon as ein klanknaoboeëtsing van ’t waord taha, ’t geluud van de kauw. In ’t Duits is det waord via tahele geevolueerd nao Dohle. En det beteikent dus kauw

Ouk is mich dudelik gewaore det ’t veural um wäörd geit die erg doeën beej ós staon: ‘t hiele gewoeëne hoes, tuin en keuke-vocabulaire duit ’t good in ós dialek. Maar ouk wäörd die oet ’t schimmig circuit kómme hebbe in ós dialek aansloeting gevónde: dink beejveurbeeld aan ‘schiks’ of ‘mammejeie’. Verhullende wäörd die se allein op fluustertoeën dörfs te bezige, zoeë wie ‘vot’ beejveurbeeld.
Sóms zien oetlegge lank: det haet neteurlik te make met de complexiteit van ein wäördje, zoeë wie beejveurbeeld ‘kielpe’. Maar andere wäörd, dao hads se maar 3 regels veur nuuedig. Beej ‘gietsig’ waas ik zoeë vaerdig.

Waat ouk ein conclusie is, is det ’t neet eigelik allemaol ‘typische’ Venlose wäörd zien: de meiste wäörd waere in groeët-Venlo, en zelfs misschiens waal Noord-Limburg gespraoke. En sóms zelfs trefs se wäörd aan in dialekte in Noord-Nederland. ‘Näöle’ is beejveurbeeld gaar gen typisch Venloos waord, al dink ederein van waal. ’t Wuurt eigelik in gans Oeës-Nederland gebroek: dao ens huurs se ‘nuilen’, dan weer hebbe ze ’t euver ‘neulen’ of ‘nuilderen’, maar ’t steit (helaas) neet in de van Dale. Waat waal typisch Venloos is, det is ós wäördje ‘kleppe’. Det gebroeke ze nörges in de beteikenis die weej d’r aan gaeve.

Wao ik èch versteld van stónd is det d’r zoeëvuuel tale beejein kómme in ós Venloos: Noors, Aldnoors, Zweeds, Aldzweeds, Duits, Aldhoeëgduits, Frans, Aldfrans, Latien, Lets, Russisch, Kerkslavisch, Ingels. En dan heb ik nog lang neet alles geneump. Ós dialek is eigelik ein knouppunt van tale, wao al dees tale zich taegekómme en beïnvlode. Det is ouk ein hiel aparte gewaorwaering naodet ik dit bukske heb gemak.

Ik bin d’r zelf erg vuuel wiezer van gewaore: de liers neet allein waat mier euver dien (moder-)taal, maar ouk euver zoeëvuuel mier. De maks ein reis door d’n tied, de kumps tale taege die se neet kós maar wao se toch van snaps det die nao ós dialek doorgestruimp zien.
Neteurlik: ik wis al waal ’t ein en ander euver taal, maar dit ónderwerp, dao kins se voesdieke beuk euver blieve schrieve. Wae wet gaon ik det nog waal ens doon ouk. Aevel, veur ’t moment geneet ik ef van alle leuke aandach die ik krieg. Ederein vindt ’t geweldig. D’n börgemeister noom ‘t 1e exemplaar in óntvangs. Via Facebook en andere sociale media krieg ik eine stortvlood aan berichjes, zelfs van minse die ik al einen hielen tied oet ’t oug waas verlaore: ald-lierlinge oet Zeist of oet Terneuze benadere mich wie zeej ein bukske kinne bestelle. En det is erg leuk!

’t Werk haet ouk aevel ef ein fase gekind wao ik gevlook heb: de lay-out-fase. Same met miene grafische steun en toeverlaot Marc Overes (jao, det is dae man dae noow ouk de lay-out van de Kroedwis verzörg!) hebbe we waat sessies doorgemak: beej 36 graad achter dae computer en puntjes toevoge, schuundrökke waat rech waas, spaties toevoge of inneme, lettertypes controlere, kantliene toepasse, illustraties invoge en dan inens d’r achter kómme det de teks 6 wäörd te lank is veur die bladzijde. In dees 1e sessie haolde we d’r nog efkes gauw 954 foutjes/ wieziginge oet. Daonao weer oetprinte, en dan nog ens haos 300 wieziginge. De wuurs d’r mismeujig van. Maar de derde sessie zoge we toch nog maar einen hampel foutjes en wie we dees d’r oet hadde gehaold dachte weej: noow steit ‘t. Neteurlik, d’r zal bes nog waal ein foutje inzitte, maar dan is det zoeë.

In eder geval, ’t werk det is gebeurd, noow bin ik oetgekneurd. Minse die zegge det ‘paolingstein’ d’r neet in steit, die mót ik inderdaad geliek gaeve: ik heb namelik gen flauw idee wie det beej ós terech is gekómme en heb nog neet ein verklaoring gehuurd / gelaeze wao ik waat mei kin. As emes ’t wet, laot ’t mich weite!! Wie dan ouk, wilt geej ’t ouk hebbe: spooj óg dan maar, want we hebbe d’r (maar) 1000 laote drökke. ’t Is te koup beej Koops in de Stad, beej de diverse vestiginge van Benders in Venlo en Blierick, beej de Primera’s en ’t is ouk verkriegbaar via de webwinkel van Innobis. Ik wins óg vuuel laesplezeer.

Bas Vissers