Column Romy Roumans: Gelitterdheid binnen Limburgse basissjwalkinger

Ès sjtudente taalweitensjap aan de Radboud Universiteit knoup ich dèks gesjprekke aan mit Limburgse leerkrachte en ouwers euver hun gebruuk van ’t Limburgse dialèk, wabie ich soms de meist vraemde opmerkinge wjèr. Zwa kaom mich vurrig jaor ter ore dat ouwers hun kinger bewus neet opvoede mit ’t Limburgs dialèk, umdat hun kinger dan sjlechter zouwe gaon sjrieve en laeze in de Nederlandse taal. Neet lang daornao kaom ich de volgende oetsjrpaak taege van ein journalis in De Limburger:

“De combinatie van dialect spreken, achterstandssituatie en gebrek aan stimulering thuis om te gaan lezen kan ervoor zorgen dat laaggeletterdheid in Limburg een structureel karakter krijgt.”

’T sjpraeke van ein Limburgs dialèk zou dus zelfs ljèggeletterdheid kinne veroorzake. Nao aanleiding van dees gedachte höb ich twjè vraogelieste opgesjtild veur Limburgse docenten en ouwers, um te kieke of meerdere luu op dezelfde wiese dinke euver ’t sjpraeke van ein Limburgs dialèk. Tot mien grwatte sjrik waore veulgewjèrde antwoorde op de vraog ‘Waarom spreek je geen dialect met een Limburgs kind?’ van ouwers en leerkrachte de volgende:

“Omdat ik het belangrijk vind dat ze goed nederlands leren. Dialect pikken ze toch wel op.”

“Nee, omdat mensen met Limburgs dialect vaak dom overkomen (vind ik zelf ook) en ik zelf ook goed ABN kan. Dat wil ik ze dan meegeven, zodat ze niet zoals ik dialect of accent hoeven af te leren.”

“Omdat ik we de kinderen Nederlandse taal aanleren. Dit wordt beter aangeleerd als we zelf ook Nederlands praten.”

“In de klas behoor je Nederlands te spreken, ook belangrijk voor de Nederlandse woordenschat.”

Veul ouwers, leerkrachten, media en zelfs euverheidsinstanties dinke te weite dat ’t sjpraeke van ein Limburgs dialèk negatieve invloede haet op het ljèrre sjrieve en laeze van de Nederlandse taal van Limburgse basissjwalljerlinge. Dit zou beteikene dat kinger, die oetsjluutend ein Limburgs dialèk of ’t Limburgs en ’t Nederlands sjpraeke, sjlechter zouwe laeze en sjrieve dan hun eintalige klasgenootjes, die enkel en allein ’t Nederlands kalle. Weitensjappelik bewies veur dees opvattingen ontbruk echter. En dat is precies de raej warrum ich tjwè versjillende studies aan ’t Meertens Instituut en de Radboud Universiteit höb oetgevoord nao ’t meugelike effèk van ’t kalle van ein Limburgs dialèk op ’t ljerre sjrieve en laeze van de Nederlandse taal.

Binne beide studies onderzoch ich de laes- en sjriefvaardighede door te kieke nao de CITO-vaardigheidsscores van de CITO sjpellingstoets en de CITO begriepend laeze toets van basissjwalljerlinge in groep 4 (gemiddeld 8 jaor oud) en groep 8 (gemiddeld 12 jaor oud). De jèrste studie onderzeukte al eerder verzamelde data van OnderwijsMonitor Limburg (2852 kinger) en in de twjèdde studie onderzeukte ich zelf verzamelde data op 6 willekeurige Limburgse basissjwalle (283 kinger). Boete de CITO-scores um woord auch de taalachtergrond van eeder keind achterhaold.

In beide studies woord verwach dat d’r gein versjil zou zin tusje ein- en twjètalige kinger, of dat de twjètalige ’t baeter zouwe doon dan de eintalige. Dees verwachtinge zin in euvereinkoms mit veurgaonde literatuur nao de invloed van minderheidstale op de sjrief- en laesvaardighede van de nationale taal waorin gemaete woord dat ’t ljèrre van ein minderheidstaal veural positieve effecte haet op ’t ljerre sjrieve en laeze van de nationale taal. Twjè sjtatistische analyses (ANOVA) weeze in beide ongerzeuke oet dat d’r ein positieve relatie is tusje ’t spraeke van ein Limburgs dialèk en de sjriefvaardighede van twjètalige Limburgse kinger. Dees positieve relatie beteikent dat de twjètalige Limburgse kinger (significanat) baeter kinne sjpelle, oetgedruk in ein waggere CITO-score, dan hun eintalige klasgenootjes. Daonaeve woord d’r gein (significant) versjil gevonge tusje de laesprestaties van twjètalige Limburgse kinger en eintalige Limburgse kinger. Dit houdt in dat twjètalige kinger jellemaol neet sjlechter kinne laeze dan hun eintalige klasgenootjes mer ’t hetzelfde doon op ’t gebied van laeze.

Figuur 1: CITO-vaardigheidsscores sjpellingtoets (lenks) en begriepend laeze toets (rechs).

Ès conclusie kin gezegk waere dat op basis van mien sjtudie de gedachtes van veul ouwers, leerkrachte, media en auch euverheidsinstanties neet juist is. Twjètalige Limburgse ljerlinge prestere hetzelfde of zelfs baeter dan de eintalige Limburgse ljerlinge. ’T Opvoeden van dien keind mit ein Limburgs dialèk bliek noe toch zwa sjlech noch neet.

Romy Roumans

(Gäöls)