Interview mèt Stefanie Ramachers vaan ‘t Hoes veur ‘t Limburgs

Op waeg nao ’n touwkoms boe-in ’t Limburgs d’r geweun euveral moog zeen

Stefanie Ramachers is sind oktober aon ’t werk es taolkundeg mètwerker bij ’t Hoes veur ’t Limburgs in Remund. Veer spreke mèt häör in ’t gloodnui kentoer in ’t Weerstandgebouw in Remund. En vraoge um te beginne nao boe ze vaandan kump. Ze is opgegreujd in Stein en groet gewore mèt e mingsel van Limburgse dialekte: häör mam kaom oet Holtum, häöre pap oet Königsbusch, meh via femilie kaom ze ouch in aonraking mèt de taol vaan Rothem bij Mestreech en vaan Posterholt. Ze vat ’t same es: ’t dialek vaan de westeleke Mijnstreek. En sinds ze in Venlo woent mèrk ze tot ze ouch sommege kinmèrke vaan die taol opnump. Ze zal de einege neet zien veur wee ‘t Limburgs neet einduideg vaan oersprunk is.

Nao häör middelbaar sjaol in Gelaen is ze Duitse taol en cultuur goon studere in Nimwege. Veurwat Duits? Umtot die taol häör – neve ’t Limburgs – ’t mies vertrouwd waor. Mie nog es ’t Nederlands besjouwt ze Duits es de taol boe-in ze ziech thoes veult. En tot dat ouch kaom umtot bij opa en oma altied d’n Duitsen tèllevisie aon stoont, zal neet vreemp zien veur wee al ’n tiedsje in Limburg woent. Via e bijvak Algemein Taolwetensjap kraog ze oondermie te make mèt modertaolverwerving. Wie ze nao häör studie de kans kraog um ’n promotieplaots aon de universiteit te kriege, woort ze attent gemaak op ’n studie nao de tonaliteit vaan de Limburgse taol, ’t versjijnsel tot me door ’t zelfde woord op ’n get ander meneer oet te spreke dat vaan beteikenis kint doen verandere.

Limburgs es toentaol

Zoe kaom ze oet bij de vraog of die eigensjap van de taol – die in de wereld wel dèkser veurkump meh in Europa en zeker in Nederland oetzunderlek is – ouch bij klein kinder al aonwezeg is. En mèt klein bedoelde ze éch klein, nog veur tot ze zelfs mer kinne spreke. Mèt ander wäörd: kinne baby’s ’t versjèl hure in de toenhuugde boemèt e Limburgs woord weurt oetgesproke en dao beteikenis aon geve. Dat lieverde ’n experimint op boebij kinder in ’n proofopstèlling woorte geobserveerd um nao te goon of hunnen aondach obbenuits geactiveerd woort zoegaw e woord mèt ’nen anderen toen woort oetgesproke. En dat bleek inderdaod zoe te zien, boe-oet maag weure geconcludeerd tot die kinder bij wijs vaan spreke al in de boek vaan hun ma liere wie dat wèrk.

Tot häör eige verwoondering trok häör promotie-oonderzeuk wied en breid aondach, neet allein in de regionaol meh ouch in de nationaol media. Me góng zelfs zoe wied te veroonderstèlle tot Stefanie zelf had oontdèk tot ’t Limburgs ’n toentaol is; die ier mós ze evels toch aon andere laote want dao zien in ’t verleie al ganse beuk aon besteid. Meh tot zelfs klein kinder ziech die tonaliteit al kóste touweigene, dat waor wel degelek nui. En ’ne leuke bijvaangs van häör oonderzeuk waor tot ’t veur väöl Limburgers ouch ’n openbaring waor tot hun taol zoe get bezunders had.

Nao ’t Hoes veur ’t Limburgs

Nao verloup vaan tied begós Stefanie ziech aof te vraoge of ze op de universiteit wel op häör plaots waor. Ze veulde ziech toch e bitsje geïsoleerd en misde de meugelekheid um daodwerkelek get te beteikene veur de taol die häör aon ’t hart laog en mèt de kinnes dee ze op de universiteit had opgedoon get in de maotsjappij te goon doen. Wie ze hoort vaan de vacature bij ’t Hoes veur ’t Limburgs waor ze daan ouch gaw debij. Meh neet zoonder tot ze oetgebreid gesproke heet mèt versjèllende betrokkene euver de invölling van häör baon want ze wouw häör functie in Nimwege neet opgeve zoonder zeker devaan te zien tot ze in Remund intrèssant werk kós doen. Oeteindelek is ze aongestèld es “Taalkundig projectcoördinator”. Deils nump ze de take vaan de veurmaolege streektaolfunctionaris euver, veur zoeveer ’t geit euver taolinhawdeleke vraoge euver ’t Limburgs. Meh ’t is ouch oetdrökkelek de bedoeling tot ze ziech same mèt de deskundege vaan ’t Huis voor de Kunsten actief geit inzètte veur taolprojekte in de kinderopvaank en in ’t oonderwies, wie Zjuulke en 3M, en tot de rezjie vaan die projekte bij ’t Hoes kump te ligke.

Dat beteikent ouch tot Stefanie intensief zal goon samewèrke met de partije in ’t taolveld die noe al – en dèks al hiel lang – actief zien op ’t gebeed vaan ‘t behaajd en bevordere vaan de Limburgse taol. Ze heet al oetgebreid gesproke mèt vertegenwoordegers vaan versjèllende vaan die organisaties um nao te goon boe ederein zjus mèt bezeg is, wat ze vaan ’t Hoes verwachte en wie ziech dat oonderein kint versterke. Zoe is ze ouch al op bezeuk gewees bij kinnesinstèllinge wie de universiteit vaan Mestreech. ’t Probleem mèt dialek in ’t oonderwies is tot noe touw tot dèks spraoke waor vaan individueel initiatieve vaan ’ne lieraar of lierares. Dat zouw noe mie structureel mote weure aongepak, mèt dudeleke doelstèllinge en ’n evaluatie achteraof um nao te goon wat ’t effek waor vaan zoe projekt. En daoveur is wetensjappeleke oondersteuning nudeg.

Staotus Deil III of neet?

Dao is de lèsten tied nogal get reuring gewees euver de aonvraog vaan Staotus III vaan ’t Europees Handves veur ’t Limburgs. Me is zelfs vaanoet de provincie mèt Staotelede en taolkundege in ’n bös nao Friesland gereis um ziech te oriëntere op te numme stappe. In ’t oetveuringsprogram wat noe veurligk vaan de provincie steit tot ’t Hoes veur ’t Limburgs ziech veurluipeg primair geit riechte op ’t wijer oetwèrke vaan wat oonder Status Deil II nog te bereike vèlt. Daoneve zal ’n apaarte kemissie ziech goon bezeg hawwe mèt ’t verkinne vaan Staotus Deil III. Stefanie kint ziech dao good in vinden: “Al die projekte die we aan ’t oontwikkele zien, in de kinderopvang, in ’t primair oonderwies, dat is neudeg um, este deen andere status wèls, laot dan eersj mer ins zeen wat vaan oonderop gebeurt. Veur wae vreugste angers dee status aan? Allein veur dichzelf? Umtots dich det belangriek vins? De bevolking moot dat belangriek vinje.”

De oetdaging is te prioritere

Oondertösse is ze noe toch al ‘ne maond actief in ’t Hoes en nao häör zègke is ’t werk häör zeker mètgevalle. “ ’t Is wel ’n ganse ander dynamiek es bij de universiteit, de zits in väöl mie versjèllende terreine, de polletiek, de media, ’t Limburgs Museum, ’t is väöl dynamischer es op de universiteit, want dao hadste dien stukske en dao waorste mèt bezeg. Hie kump väöl mie langs, wat hiel intrèssant is meh de oetdaging is um te prioritere.” Want ze mèrk ouch tot ummer mie lui häör wete te vinden en daan is ’t zaak um te bepaole wee wat oppak, boe weurt veural op ingezat. En de vraog is nog altied: boe geit ’t Hoes noe wel euver en boe-euver neet. En dat zal veural ouch ’n kwestie zien vaan aofstumming mèt de taolorganisaties die in ’t Hoes vereineg zien. Stefanie sprik vaan ’n “herijking” vaan take, vaan wee deit wat: “De moos alle partieje die zien aangeslote in hun krach zètte.”  En dat is e proces vaan alle puzzelstökskes inein sjuive. “Meh wat ich belangriek vin is tot de neuze in princiepe wel allemaol dezelfde kant oet staon.”

De touwkoms vaan ‘t Limburgs

Stefanie zuut de touwkoms vaan de Limburgse taol mèt vertrouwe tegemoot. “Wat ich belangriek vin is tot veer nao ’n toekoms gaon boe-in ’t Limburgs d’r geweun euveral moog zeen.”  En ze zuut tot de informatie die de lèste jaore dao-euver is losgekoume deveur heet gezörg tot de lui dao al positiever nao kieke. De kwestie vaan kinder wel of neet in ’t dialek opveuje, dao-in is ech väöl verbeterd. En dao wèlt ze ziech vaanoet ’t Hoes veural op inzètte: ’t normalisere vaan ’t gebruuk vaan ’t Limburgs. “Niks oplègke vaan bovenaof, neet zègke: geer moot vaanaof noe… Ich dink totste moos probere de lu van oonderop ’t geveul te gaeve van: ’t is good. Ich gaef ’t door.” Veer winse häör väöl succes daobij.

Mestreech, november 2024,
Bèr Brounts

* Foto’s Emily Brounts