Lidioom: Beet aan de frieteboet

Gevraog: Limburgse wäörd veur ‘ontbijt’. Die vraog reup anger vraoge op. Neet: waat is ei Limburgs waord… Waal: de meiste miense zólle die IJ van ‘ontbijt’ neet es ech Limburgs opvatte. No problem: kalle v’r van óntbiet. Nuuj vraog: woveur waert neet gevraog: ‘waat höbbe veer veur waord veur ’t ierste aete van d’n daag’? Me krieg al gauw es antjwaord: mörgeskóffie, of zoeget; det kóffie is ei sjtök Limburgser. Neet allein door die ó, mae vreuger waerde sjmörges zelje get angers gedrónke es kóffie.

Kan ich noe de vraog zoe zeen: óntbiet liek wied te väöl op ‘ontbijt’, en ’t nao-ape mót mae ins aafgeloupe zien. Tja, woveure zólle v’r eige wäörd mótte höbbe veur geweun wäörd wie film, radio, oerknal? En zien wäörd die oet ’t Hollesj kómme sjlechter es wäörd die v’r van de Fransoze höbbe? Mesjiens waert gedach: de Franse höbbe ós die wäörd gebrach, erfgood, mae ‘ontbijt’ höbbe veer gesjtaole en doe get aangepas. Dao gaon ich zeker nag ins euver lidiome (of lidieume?).

Trök nao ‘ontbijt’. Waem zaet det hiej biej de Maas noets óntbiet gezag is? In ’t Middelnederlandjs Handjwaordebook vónj ich ‘ontbiten’, mit de beteikenis: get gebroeke, aete of preuve zelfs. Ouch: ‘een lichte maaltijd gebruiken’, mae neet allein sjmörges.

Taalkundig beteikent det ontbi(e)ten: beginne mit biete. Krek wie óntvlamme beginne te vlamme is. Kieke veur noe efkes euver de päöl: dao kalt me van Frühstück: ei sjtök (mik, brood) det me in de vreugte it. ’t Begin daovan: me beet ei sjtök aaf, of brook det aaf (mit de henj). Aan biete duit ouch ’t waord Imbiss dinke, det nieks mit sjmörges vandoon haet. Noe kan me óngerwaeges ouch saoves zich get aete biej ein Imbissbude – prima: de frieteboet.

Waat is noe aan deze kantj van de päöl passeerd? Hóngerd en nag get jaor haer is me ‘ontbijt’ (dink ich) veur ‘ochtendmaaltijd’ gaon gebroeke. Det is ei soepel waord, det bietwaord óntbiet. Oos mörgeskóffie is danig gehandicap, den waat dach geer van boerebóntje mörgeskóffielakes mit 30% kórting? Gezjwieges gezellig mörgeskóffieje mit z’n twiekes.

Volgende waek biete v’r nag door.

Reagere? redactie@veldeke.net of veldgewas@home.nl

Lidioom is eus wekelekse rubriek euver ‘t eigene vaan de Limburgse taol. Alle veurege aoflieveringe zien trök te leze in eus arsjief.