Lidioom: Kavele mit Angela Merkel

Euvermörge geit ’t kavele in Zaerum wiejer. Veur ‘t dudelik: kavele is ’t oetsjete van ’t OLS ofwaal d’n Aoje Limburger. ’t OLS doert wies nag ein sjötterie euver is die noets gemis haet. Det is oos versie van ’t aod wirkwoord ‘kavelen’, wovan de ierste beteikenis geweun laote is (‘loten’, neet ‘laten’); laote mit sjtekskes die gemirk wore – hiel vreuger dan. Waat me kreeg, ei sjtök gróndj beveurbeeldj, hoot (en noe nag) eine kavel.

Kavele is zeker gein epaart Limburgs waord. ’t Waerde veur 1500 al gebroek, in versjillende beteikenisse. Oos kavele is zoe verduutsj: een beslissende strijd tussen partijen die gelijk geëindigd zijn. Det geëindigd guljt veur jeder runj.

Prima, mae zól dees beteikenis nag te gebroeke zien? Ich dink van waal. Ei paar jaor geleje sjreef ich: det gedoons euver ’t aafsjete van wilj verkes kavelt (zich) noe al maondje wiejer… En Angela Merkel, Mark Rutte en koempels, wie die dökker wies deep in de nach kalde euver de nuje baas van Europa, moog me det kavele neume? Woveur neet…  En zól det badinerend zien, die vergelieking mit ’t OLS? Ach, bróm ich dan: op ’t beroempste sjiljerie van de werreld prónk ein sjötterie.

Ich vroog de vurge waek of geer mit ein sjöt of eine sjötter nao Zaerum zeet gegange. Eine sjötter is dudelik, mae dae sjöt? De Vallekebergsen Dieksjenaer haet bei de wäörd. Eine sjötter is ‘schutter’, en es lid van de sjötterie onnag eine besjermer. AN ‘schutten’ beteikentj ‘beschermen’ – dink aan ein sjötting um de boet, besjöt wone of de Bond Heemschut.

Höbbe veer dao ouch ei wirkwaord veur? Paul Prikken zag in de Taal van de Maas: sjötse – vergeliek Duutsj schützen. ’t Waordebook van Zitterd haet det waord ouch, mit de beteikenis BEschutten. Neet zoe actief dus…  Ich vinj det sjötse dökker gebroek mót waere, mae nag lever de oetdrökking keze of kavele.

En dan nag ’t sjitterende waord achteropsjöt: de leste man van de zös, de man dae de besjlissing kan bringe.

 

Lidioom is ‘n wekelekse rubriek euver ‘t eigene vaan eus Limburgse taol. Alle veurgaonde aoflieveringe vint geer trök in eus arsjief.