Lidioom: Köllerabe
De rape zólle waal gaar zien, zoe injde ich vurge waek. Injde? Nag gein reactie gehad. Wiejer: ‘gaar’ hauw te make mit de wurmderekaors doe. Rekaors? Zuut good oet. Noe die rape. Ich zoog det ’t waord keul, waat veur mich ‘koolplantjes’ zien, hiej en dao gebroek waert veur de verzamelnaam ‘kool’ ofwaal moos. Ich wól de waorheid en pakde mich aaflevering 5 van deil I (Agrarische Terminologie) van ’t WLD, getiteld: Verbouw van knol- en andere gewassen. De wäörd keul of kool kós ich neet vinje, waal sjteelmoos (raapstelen of keeltjes) en ’t sjitterende waord warmoeshofgritsel; danke estebleef.
Ich keem in einen haof dae dinkelik door zeve börgers aangelag woor – men die naevenein wirkde. Neet erg, mae dao mótte waal gein pierelinke salamander geneump waere. Wie gezag: ich kós dao gein ‘moos’ of ‘keul’ vinje; die wäörd heur(d)e kinnelik neet biej de boerderie. Kan ich mich get biej veursjtelle, wiewaal ich weuste veljer kappes gezeen höb. Veur jóngere en nuuj volgers: kappes, dao maak me zoermoos van. Ich vinj boeremoos (królmoos) ouch get boers höbbe. En woveur heure roodmoos en sjepeng neet biej de landbouwgewassen.
Waal waat me in heel Nederlandj ‘bietjes’ neump. Die heure onneet in aafl. 5, mae zien biej de weitesjappelikke sjabbe gepak umdet ze de naam BIET of KROOT drage; naefkes zien van voor- en sókkerkrotte. De redactie neump det ‘lexicale nabijheid’ ofwaal de wäörd hame zich. Hiej kan me dinke aan ein idiomaticum, mae anger wäörd die op ‘biet’ lieke waere neet behanjeld, wie biete en bietse (jatte, sjtaele).
Ich leep naeve de krotte haer nao de aafdeiling RAPEN. Waat ich dao zoog… Ich kós knolle en reube; veevoor, mae ze kónne ouch op taofel kómme. Allein veur miense is koolrabi, det in de jaore zöstig inins es nuuj greunte versjeen, same mit de kussa, wo ich noets mie get van geheurd höb.
Det zaet al get euver de verwórring. En dao bön ich nag neet gans oet. Volgende waek mesjiens waal. Heurt geer wiejer of ’t (r)ape guf wo me de kolder van krieg…
Reagere? Sjrief nao: redactie@veldeke.net
Dit is de 43-ste aoflievering vaan eus rubriek Lidioom euver ‘t eigene vaan de Limburgse taol. Alle veurege aoflieveringe kint geer trök vinde in eus arsjief.