Lidioom: Sjterappel nag greunsig

Gojendaag. Lidioom is trök. Bietje gemis? Ich hauw gehaop ’t algemein deil vurg jaor klaor te kriege. Doe keem ‘t idee eine maondj te poze. Ich mót daoveur nag efkes euver morfologie kalle. Morfologie is de vörming van wäörd: wie die ineinzitte. ’t Prachtige waord achteropsjöt beveurbeeldj, wo ich aevel neet aan begós bön: alle saorte wäörd behanjele zól jaore gedoerd höbbe.

Ich kiek allein nao waat typisch Limburgs zól zien, wie wäörd op -es; dao höbbe v’r twie grupkes van gehad: type bakkes, doefes, en ei saort verzamelname: aetes, drinkes, roukes.

Wiewaal dao nag mier euver te vertelle is, gaon v’r wiejer mit ein nuuj aafwieking: ’t achterveugsel -sig. Det guf aan det d’r ei klein versjil zól zien mit ’t waord wo ’t achter gezat is. Veurbeeldje zien dudelikker. Greunsig beteikentj det get greun is of óngevier. Die S van -sig haet ’t AN neet. In ’t waordebook van Thoear sjteit biej greunsig geweun ‘groenig’, waat ouch ‘groenachtig’ hauw kónne zien. Ich zeen gein versjil in beteikenis.

Biej ós mesjiens waal. Volges de waordebeuk van Zjwame, Ruiver en Tegele haet greunsig (ouch) de beteikenis ‘ónriep’; ich dink det ’t hiej neet allein um de kleur zelf geit mae um de eigesjap ‘puur’, nag neet bewirk. Kump later. ’t Achterveugsel -sig kump biej mier kleure veur. In ’t waordebook van Tegele waert gaelsig zoe verklaord: naar het geel zwemend. Euver eine sjterappel ofwaal binneroje sjteit: dae begint al roeëdsig te waere. Ouch broensig en bla(u)wsig kan me dao tösse Maas en Pruses aantreffe.

Noe verzin ich ei wich det dudelik krank geit waere: zuut det d’r *witsig oet? Det kan ich mich neet good veursjtelle. Woveur neet? Hauw me hiej vreuger al bleik veur? Of is det waord d’r neet gekómme wiel ‘wit’ wit is, gein kleurversjille kint? Of deej det *witsig te väöl aan wits = twijg dinke – dan zól det kiendj mager wie ei zjwaegelke zien. Waem kan det (nag) achterhaole…

 

Dit is de ierste aoflevering vaan de twiede serie vaan de rubriek Lidioom. De 15 aoflieveringe vaan de ierste reeks kint geer hei trökleze.