Limburgers nog geveuliger veur toan es gedach
Limburgers sjtaon bekènd veur hun zangerige sjpraok. ’t Bliek dat ze ouch erg good zeen in ’t óngersjeije van gans subtiele versjille in woordmelodie. Dat bliek oet óngerzeuk van taalweitensjapper Stefanie Ramachers. Ze promoveert op 31 januari aan de Radboud Universiteit.
’t Limburgs is ’n zoagenaamde toantaal. In ’t Limburgs kènt de melodie womit ’n woord wurt oetgesjpraoke de beteikenis verangere. Dit versjiensel, “lexicale toon” genaamp, kènt ’t Standaardnederlands neet en ’t geuf ’t Limburgs ziene kènmerkende zangerige klank. ’t Limburgs woord zeeve kènt beveurbeeld ‘zeven’ (het getal) of ‘zeven’ (’t werkwoord) beteikene, dat hink aaf van de melodie (de toan) womit ’t woord wurt oetgesjpraoke.
Óngerzeuk ónger baby’s
Stefanie publiceerde al ‘ns eëder ’n artikel euver häör óngerzeuk in ’t Jaorbook 2014 van Veldeke. Dao-in besjrif ze wie ze in Remunj bie consultatiebureaus op zeuk ging nao baby’s en kleuters die in dialek woorte opgevoed. En dan ging ’t óm kènjer tösje 6 en 12 maondj awd, die dus zelf nog neet kènne kalle. Want taalkundige weite dat de taalóntwikkeling van ’n kèndj begint mit loestere en dat kènjer van kleins aaf aan al versjille kènne heuëre in de taal die mit ze gesjpraoke wurt. Ein van de biezunjerhede van opgreuje mit ’n Limburgs dialek is ’t versjil in sjtoat- en sjleiptoan, zoa wie dat hiebaove is aangegaeve. Stefanie neump dat ‘n “melodieverschil”.
Alle Nederlandse baby’s aeve geveulig veur toan…
Mer wie deis te óngerzeuk bie kènjer die zelf nog neet kènne sjpraeke? Die kèns te neet geweun vraoge sjtèlle en ’n antjwoord verwachte. Dus óntwikkelde Stefanie ’n methode wobie kènjer plaetjes te zeen kriege terwiel ze tegeliek ’n woord heuëre dat nao dat plaetje wis en dat es kenmerk ’n typisch Limburgse “melodie” haet. Es de kènjer dat woord aan zien melodie herkènde, bleef de aandach bie ’t geteuënde plaetje, terwiel kènjer die neet mit ’t Limburgs waore groatgebrach, die aandach neet hawwe. Oet Ramachers’ óngerzeuk bliek verrasjend genóg dat Limburgse en Nederlandse baby’s dezelfde geveuligheid veur toan höbbe.
…mer Limburgers blieve toangeveuliger
Nao aanleiding van dit resultaat kaom nog ’n vervolgóngerzeuk bie volwassene. Ramachers vergeleek Limburgers mit neet-Limburgers door ze ónzinweurd mit versjillende toanheuëgdes te laote heuëre en ze keek wie good die tweë groepe de versjille tösje die weurd koosjte heuëre. De Limburgse proofpersoane bleke aanmerkelik baeter te prestere es Nederlanders. Ze waore ouch gans good in ’t óngersjeije van “subtiele” versjille bènne ein woordmelodie, in taegesjtèlling tot beveurbeeld sjpraekers van ’t Mandarijn Chinees, die mit name oetblinke in ’t heuëre van versjille tösje woordmelodieje. De Limburgers zeen dus nog toangeveuliger es v’r al dachte.
Limburgs is gein Chinees
Limburgers zeen vanwaege de versjille in toansysteem in ’t verlede waal “De Chinezen van Nederland” geneump. Mer ’t toansysteem van ’t Limburgs wiek sjterk aaf van óngerzóchde toantale wie ’t Mandarijn Chinees, ónger angere doordat de precieze oetsjpraok van de Limburgse woordmelodieje verangert, aafhankelik van beveurbeeld de positie van ’t woord in de zin. Door te besjtudere wie sjpraekers van ’t Limburgs toan verwirke, kènne v’r te weite kómme of dees versjille consequenties höbbe veur ‘t leëre van ’n toansysteem.
Dat Stefanie Ramachers neet allein good óngerzeuk kènt doon mer dat ouch wèt te presentere, bliek waal hie-oet dat ze kortgeleje aan de Radboud Universiteit van Nijmegen de jurypries haet gewónne van Radboud Talks, ènne Èngelsjtalige wedsjtried wo-in óngerzeukers in drie minute hun óngerzeuk zoa aantrekkelik meugelik presentere. Klik hie veur ’t bekieke van häör presentatie.
(Gelaens)