Veldeke op weeg nao 2026
In 2026 besteit dialekvereineging Veldeke 100 jaor. Umtot veer tege deen tied neet achter de geraniums wèlle zitte, is ’n deil bestuurders en deskundege boetestaonders op 4 jannewarie bijein gewees in de ECI Cultuurfebrik in Remund um ‘ne gansen daag te hersestörme euver de touwkoms vaan Veldeke. Tijdens de discussies is hiel get euverhoup gehaold. Veer wachte nog op ’t verslaag vaan d’n daagveurzitter, Martijn Kagenaar vaan buro Zuiderlicht, meh wèlle uuch toch alvas get veurziechtege conclusies prizzentere. Bedink uuch wel: ’t zien persoenleke conclusies vaan eine vaan de deilnummers. “Ohne Gewähr”, zeet me daan in Duitsland.
Ambities vaan ‘ne bekans hoonderdjaorege
Aon ambities is bij Veldeke gei gebrek. De vereineging zal, es veer de deilnummers aon de discussie mage geluive, in 2026 mie es noe ’t aonspreekpunt zien veur alle vraoge die euver de Limburgse taol gestèld weure. De condities daoveur zien gunsteg: Veldeke is mèt zien lokaal kring vaan Noord tot Zuid sterk geworteld in de versjèllende regio’s vaan de provincie. Veldeke heet ouch de expertise en de kinnes in hoes um die vraoge euver de Limburgse taol nao behure te kinne beantwoorde.
Meh dao zien ouch get umstandeghede boedoor die ambities gefrusteerd zouwe kinne weure. Veldeke heet bij sommege lui de naom tot veer alles beter wete, tot veer arrogant zien. Veldeke kamp intern ouch mèt e probleem boe väöl vereineginge – en neet allein in Limburg – mèt te make höbbe: ’t ledebestand vergrijs boedoor de aonsleting bij de jonger ginneraties verlore dreig te rake. En de lokaal kring boe-oet Veldeke is opgebouwd höbbe de neiging um väöl op ziechzelf te doen boedoor ’t meujelek is ’n gezameleke voes te make bij ’t realisere vaan planne op provinciaol nivo.
Is Veldeke arrogant?
Dat imago tot Veldeke arrogant is kump nao ’t ziech liet aonzeen veural door de debatte euver de korrekte spelling vaan ’t Limburgs. In ’t verleie heet Veldeke ziech dèks gemanifesteerd es ‘ne sjerprechter bij ’t attendere op wat sjrijvers in ’t Limburgs allemaol neet volgens de spellingregels doge. Nogal get sjrijvers in ’t Limburgs voolte ziech daodoor klaorbliekelek gepeerdskeuteld. Toch is die reactie neet gans terech. In de spellingregels vaan Veldeke steit oetdrökkelek tot veer bij ’t hantere vaan die regels “streng veur us zelf en soepel veur andere” zalle zien.
Es dat neet altied gelök is mage veer us dat zelf aonrekene. Meh ’t oetgaankspunt is good te rechveerdege. ’t Is vaan mie belaank tot in ’t Limburgs gesjreve weurt es tot dat gans perceis volgens de regels gebäört. Beter verkierd gesjreve es gaaroet neet gesjreve. Vaan d’n andere kant: es ’n taol ziechzelf serieus nump zal örgens mote vasligke wie tot ze gesjreve huurt te weure. Zoonder dat kint nao verloup vaan tied niemes mie leze wat ‘nen andere gesjreve heet.
’t Calimero effek
’n Thema wat regelmaoteg de kop opstaok bij de discussies euver de touwkoms vaan de Limburgse taol waor ’t bekinde Calimero effek. Limbörgers zouwe geneig zien um ziechzelf en daomèt ouch hun taol es minderweerdeg te besjouwe in vergelieking mèt wat oet Holland kump en in Holland gesproke weurt. Dat leit d’r oondermie touw tot Limburgse awwers hun kinder lever in ’t Nederlands opveuje es in ’t Limburgs, ouch al spreke ze zelf wel plat oonderein. Dao is oondertösse wetensjappelek oonderzeuk genóg boemèt kint weure aongetoend tot kinder die mèt ’t Limburgs opgreuje ieder ‘ne veursprunk es ‘nen achterstand höbbe tegeneuver kinder die allein Nederlands liere spreke. En nog los vaan die wetensjappeleke inziechte: boeveur zouw ’t liere vaan ’n vreemde taol wie Ingels of Duits wel gunsteg zien veur iemes z’n oontwikkeling en de Limburgse taol neet?
De deilnummers aon de discussie waoren ’t dao gleujend euver eins: dao is gein inkel reie mie um de Limburgse taol es minderweerdeg te besjouwe. En gelökkeg höbbe veer ’t geveul tot ouch ummertouw mie lui in Limburg die opvatting zien touwgedoon. Meh toch: es op ’t eind vaan d’n daag gevraog weurt wat de mies urgente punte zien die Veldeke de koumende jaore, op weeg nao zien 100-jaoreg bestoon, zouw mote aonpakke, daan steit ’t imago vaan de Limburgse taol mèt stip bovenaon. Al waor ’t mer um te veurkoume tot de kinder op de peuterspeulzaole in eus provincie vaan hoegerhand verpliech weure um Nederlands te praote en hun moojertaol te verloochene. Al waor ’t mer um deveur te zörge tot in de Limburgse media (veer neume gein naome) ’t Limburgs op zien weerde gesjat weurt en neet weurt aofgedoon es get veur hobbyiste.
Veldeke vaan boete aof bekeke
De veurzitter Martijn Kagenaar had veur de discussies euver de touwkoms vaan Veldeke ouch e paar externe deskundege oetgenudeg um us te laote zien wie vaan boete tege Veldeke en tege de Limburgse taol weurt aongekeke. D’n ierste dee zien opwachting maakde waor muzikant Bart Storcken. Heer is gebore in Geleen en woent noe in Heerle en zingk ouch in ’t Limburgs umtot heer zoe veur zie geveul korter bij ziechzelf kint koume. Zoewel de meziek es ’t dialek zien instruminte um korter bij dien emoties en bij die vaan dien luustereers te koume en veural de combinatie vaan die twie (meziek én dialek) lievert bezunder rizzeltaote op. ’t Is daan ouch neet veur niks tot in de meziek de Limburgse taol euver aondach neet te klaoge heet. Datzelfde gelt veur de vastelaovend, ouch zoe’n evenemint wat Limburgsre aon ’t hart geit en boebij de Limburgse taol oonmisbaar is. Um dat te bewieze pak Bart ziene kwetsjbuul en leet de ganse vergadering mèt zinge mèt “As de sterre dao baove straole” en netuurlek mèt ’t Limburgs volksleed (in ’t dialek gezoonge!).
De twiede externe deskundege die aon d’n tand weurt geveuld is Liesbeth Heyman. Zie wèrk in ’t oonderwies en hèlt ziech dao mèt naome bezeg mèt ’t oontwikkele vaan digitaol lèsmiddele. Es veurbeeld heet ze ‘nen app gemaak boemèt sjaolkinder gelierd zouw kinne weure um Limburgse wäörd te herkinne en te sjrieve. Zie realiseert ziech ouch tot ‘t Limburgs in ’t oonderwies gein prioriteit heet umtot de regulier lesprogramma’s allemaol in ’t Nederlands gegeve weure. Meh ze zuut wel meugelekhede um educatief projecte euver de Limburgse taol vaanoet ’t cultuurbudget vaan de sjaole te introducere. Zie kint ziech veurstèlle tot veer ZZP’ers opdrach geve um digitaol programma’s te sjrieve die in dat kader kinne weure ingezat.
Daan kaom ouch Merlijn Huntjens zie verhaol aon de vergadering vertèlle. Heer is taol- en literatuurconsulent bij ’t Hoes veur de Kunste Limburg en es zoedaoneg betrokke bij ’t Lètterkundeg Centrum Limburg. Heer adviseert us um veural te riddenere vaanoet meugelekhede en neet vaanoet probleme. In plaots vaan te klaoge tot te wieneg gesjreve weurt in ’t Limburgs zouwe veer us sterk mote make veur ’t ziechbaar make vaan wat wèl gesjreve weurt, beveurbeeld door gediechte in de openbaar ruimte te laote zien. Heer zuut daan ouch mie perspectief in ’t bevordere vaan de Limburgse taol es in ’t behawwe daovaan. Es vergelieking gebruuk heer ’t umgoon mèt blomme: die zètste in ’n vaas umtotste ze sjoen vins en neet allein umtotste wèls veurkoume tot ze verwelke.
De veerde getuige deskundege waor Ronald Colée, journalis vaan ’t Leefkatern bij de gezèt De Limburger en in die functie opvolger vaan Guus Urlings, dee ziech altied sterk maakde veur ’t Limburgs bij de gezèt. Heer krijg nogal get vraoge nao ziene kop vaan deilnummers die vinde tot De Limburger ziech väöl te wieneg gelege liet ligke aon de Limburgse taol, oonderwijl ’t toch de einege Limburgse gezèt is. Ronald erkint tot de gezèt wat dat betröf in ’n spagaat zit vaan begriepelek te zien veur ederein – en dus ouch veur deginnege die gein dialek lezen – en de dialeksprekers oonder de lezers te vrund hawwe. Heer gief aon ziech mèt alle plezeer te wèlle inzètte veur de Limburgse taol bij ziene wèrkgever meh is ouch aofhaankelek vaan gooj ideeë um die taol te prizzentere. En daan hoof ’t neet altied euver zoervleis en vlaoj te goon. Dat is dus ‘nen oproop aon Veldeke um neet te zitte wachte tot De Limburger aondach besteit aon ’t dialek, meh zelf mèt planne en veurstèlle te koume.
En es vijfde en lèste waor Bas Vissers aon de beurt um zie leech te laote sjijne euver Veldeke en eus taol. Bas is eigelek geine boetestaonder mie want heer is sinds kort lid vaan ’t bestuur van Veldeke Venlo. Meh vaanoet zie werk in ’t oonderwies heet heer toch ‘ne bezundere kiek op de Limburgse taol. Tot ’t dialek häöm intrèsseert maag dudelek zien oet ’t feit tot heer pas geleie nog en prachteg book hiet oetgegeve mèt oetlag en verklaoring vaan 100 typisch Venlose wäörd. Heer wèlt de planne veur de touwkoms vaan Veldeke veural kort bij de groond hawwe. Gein oonrealistische panorama’s die goon liekene op ’t oonaofhaankelek verklaore vaan Limburg. En neet es ‘ne sjaolmeister roond loupe boedoor de lui diech lever zien goon es koume, meh veural ’t plezeer in de taol propagere. Want dao drejt ’t oeteindelek toch um.
Plezeer in de Limburgse taol
Dat plezeer in de Limburgse taol is aon ’t eind vaan d’n daag ouch ein vaan de thema’s die – neve de aondach veur de beeldvörming euver ’t Limburgs – de mieste stumme krijg bij ’t aongeve vaan prioriteite. Aondach veur ’t Limburgs in ’t oonderwies, vaanaof de peuterspeulzaole tot en mèt de middelbaar sjaol, steit es derde genoteerd. Meh daoneve zien d’r ouch nog ’n aontal euverkoepelende oonderwerpe die door de deilnummers nao väöre weure gebrach, zoe es:
- ’t Propagere vaan ’t gesjreve Limburgs in al zien versjijningsvörm (proza, poëzie, journalistiek, wetensjap ezw).
- ’t Professionalisere vaan de organisatiestructuur vaan alle instèllinge die ziech mèt de Limburgse taol bezeg hawwe.
- ’t Digitalisere en “smart” make vaan de Limburgse taol en ’t creëre vaan ’n database veur opzeuke, touwpasse en oonderzeuke vaan Limburgse tekste.
Genóg te doen veur 2026. Veer wachte de conclusies en aonbevelinge vaan daagveurzitter Martijn Kagenaar mèt väöl belaankstèlling aof veurtot veer tot actie euvergoon.
Mestreech, jannewarie 2019
Bèr Brounts