Lidioom: Omelet met knakkemik
Afgelopen week liet ik jullie achter bij de koning zelf die aanbelde bij een huis. Waar? In Boukoul, nu gem. R’mond. De bejaarde bewoners zaten aan het ontbijt en deden niet open. Ze moesten de Oranjes niet zo. Komt door de grootvader van de koning die daar vaak vertoefde.
Sorry, Lidioom is geen serie columns. Zullen wij daarom naar binnen gaan, kijken of die mensen Limburgse woorden consumeren bij het ontbijt? Ik zie al knäckebröd liggen. Verzinnen we daar een eigen woord voor? Niet doen, kan problemen geven. Zjem (jam) is toegestaan, hoewel alleen de spelling enigszins eigen is. Knakkemik dus? Is te krakkemikkig.
Ik vraag me inmiddels af wanneer en vooral waarom we woorden over zijn gaan nemen. Het broertje van ‘jam’, stroop dus, daar hebben we zeker vijf woorden voor. Ik noem zeem, kroed, kruudje, sjroep en het schitterende ziepnaat. Zout is onder meer zaat, zaot en zalt (Venlo, binnenstad van Roermond). Moet ik zaajt nog noemen – vooruit met de geit. Hier en daar hoorde ik ook gewoon ‘zout’ zeggen.
Ineens kwamen (jaren zestig?) zoutjes. Hadden we daar zaatjes van moeten maken, of zäötjes, naar voorbeeld van maot-mäötje? En laot-läötje (lootje) . Tja, er zijn ook nog zäödjes (zaadjes), en dus zal gedacht zijn…
Ik moet bijna gaan denken dat de meeste eigen woorden dateren uit de tijd dat er nog weinig contact was met de Hollandse gewesten. Denk aan al die prachtige woorden voor vlinder, libel, lieveheersbeestje en pad.
We zijn nog bij die mensen die net ontbeten hebben, maar niet met vlinders of padden. Hoewel hier en daar wel eens een overgebleven kwekkertebetske (kikkerbilletje) te zien zal zijn. Ik vraag ze daarom: wat hebben jullie gegeten? Omelet – nee: ómmelet. Overgenomen uit het Frans, zo vanaf 1867. Wij ook? In het woordenboek van Gronsveld ontwaar ik ‘omelet’ bij het woord geklop. Hoe? Een omelet zou aldaar een ‘geklopt ei’ zijn. Ik hoorde vroeger eierkeukske, wat me nog steeds een bruikbaar woord lijkt. O ja: keukske is hier geen ‘keukentje’ edoch een koekje.
Reageren? redactie@veldeke.net of veldgewas@home.nl
Lidioom is onze wekelijkse rubriek over het eigene van de Limburgse taal. Alle voorgaande afleveringen zijn terug te vinden in ons archief.