Lou Spronck deed onderzoek naar Aajd Mestreechs
Volgens Lou Spronck, schrijver van het boek “Van Sermoen tot Percessie”, is er geen dialect in het Nederlands taalgebied te vinden waarvan zo veel oude teksten bekend zijn als het Maastrichts. Reden genoeg om 26 van die teksten, allemaal geschreven tussen 1770 en 1840, aan een grondig onderzoek te onderwerpen. En dat met verrassende conclusies. Zo blijkt dat het Maastrichts dat in die tijd gesproken werd eigenlijk meer lijkt op hoe men nu in de dorpen rondom de stad spreekt als op hoe de Maastrichtenaren hun taal tegenwoordig uitspreken.
Probleem bij het bestuderen van die oude teksten was dat indertijd nog geen sprake was van een vastgelegde spelling van het Maastrichts. Dus iedereen schreef zoals het hem goed dunkte, dat wil zeggen wat hij dacht te horen. Dat betekende dat voor wat waarschijnlijk een zelfde klank was, verschillende spellingen voorkwamen. Zo komt wat we nu als “ao”zouden schrijven, in die verschillende teksten onder meer voor als: au, oa, oae, oau, oaa. En wat men nu met “äö“ schrijft komt voor als: eu, ue, eû.
Interessant wordt het vooral als het over de “ae”-klank gaat. Die komt in het Maastrichts van de Nuien Dictionair helemaal niet meer voor. “Dae” en “hae” klinkt de Maastrichtenaren “boers” in de oren. Toch komt die klank in de oude teksten in verschillende spellingen voor: ai, eê, ei. Het is natuurlijhk moeilijk te achterhalen hoe men dat toenj exact uitsprak, maar Lou Spronck durft de stelling wel aan dat Maastrichtenaren in die tijd “boerser” praatten dan ze nu misschien willen weten.
De bekendste tekst in Aajd Mestreechs is ongetwijfeld “De Percessie vaan Sjerpenheuvel” van de hand van Theodoor Weustenraad, al was het alleen maar vanwege de scabreuze passages in het verhaal. Daarover heeft Lou Spronck in het verleden al uitvoerig gepubliceerd en daarom is deze tekst uit de jaren 1840 in dit boek niet meer behandeld. Dee 26 teksten die Lou Spronck nader onderzocht heeft, zijn overigens niet per se literair van karakter. Het gaat om gelegenheidswerk, bestemd om voor te lezen of samenzang bij bijeenkomsten of feesten. Bij lezing krijgt men een mooi beeld van wat de mensen in Maastricht eeuwen geleden bezig hield en wat ze leuk vonden. En soms schemert de geest van het Veldeke Cabbarèt al door de teksten heen.
Door de coronacrisis heeft het boek van Lou Spronck minder aandacht gekregen dan het verdient want het is de moeite van het lezen meer dan waard voor iedereen die de Limburgse taal aan het hart gaat en voor Maastrichtenaren in het bijzonder. Het boek is voor 25 euro te koop bij de boekwinkels in Maastricht en anders te bestellen via de website van Veldeke Kring Maastricht.