Niknekskes: een nieuwe rubriek
Wim Kuipers heeft de afgelopen twee jaren onze website verrijkt met de rubriek Lidioom, waarin hij (dat was nog niet gebeurd) de bijzondere kenmerken van de Limburgse taal liet zien, inclusief een klein deel van de woordenschat. U kunt alle 92 afleveringen nog altijd terugvinden in ons archief . Maar Wim Kuipers vond dat hij genoeg had uitgelegd en toe was aan een nieuwe uitdaging. We geven hem daar graag alle ruimte voor.
In zijn nieuwe rubriek Niknekskes onderneemt de auteur een literaire reis door onze provincie en noteert wat hij tegenkomt aan wat voor hem (en misschien velen) verrassend was, maar hij heeft het ook over de voor steeds meer mensen onbekende geschiedenis van ook aparte, vaak onbekende bijzonderheden van die blinde darm daar in het donkere zuiden. En juist daar horen de aparte woorden van het Limburgs bij, niet bij corona of Amerika.
Hij doet dat op de hem kenmerkende manier: vrij associërend en meanderend langs alle kanten van de Limburgse taal. Omdat de tekst van deze rubriek literair van karakter is, is het vertalen ervan in Standaardnederlands niet goed mogelijk zonder afbreuk te doen aan ‘t karakter van het Limburgs. Maar omdat Wim Kuipers het uitleggen toch niet helemaal kan laten, volgt op elke aflevering een lijst met woorden die een toelichting behoeven.
We beginnen met een toelichting bij de titel van deze rubriek: Niknekskes zijn volgens het woordenboek van Roermond ‘zeer kleine koekjes in de vorm van een sterretje of beestje’, dat van Echt zegt botweg (over nik-nak): ordinair soort koekje. Dat van Valkenburg zegt eenvoudig: letterkoekje. In Sittard waren het twee tot drie centimeter grote gebakjes in de vorm van ‘dierenfiguurtjes’, die je ‘met de bijbehorende ringetjes’ rechtop kon zetten en dan had je speelgoed. We maken het nog even ingewikkelder. Een van die dieren heeft zich verstopt in het woordenboek van Kerkrade: nieknaok is een ezel, in kindertaal. Het woord komt ook in Vlaanderen voor (pikeniekskes), en het heeft neefjes in Frankrijk (niquenaque) en Engeland: (k)nick-(k)nack = prulletje, liflafje, hapje.
Met andere woorden: de afleveringen van deze rubriek beloven stuk voor stuk kleine en smakelijke hapjes taalplezier op te leveren, die iedereen die in het Limburgs wil schrijven tot inspiratie kunnen dienen. De rubriek Niknekskes zal met onregelmatige tussenpozen in de kolommen van deze website verschijnen. De eerste afleveringen kunt u alvast terugvinden in ons archief.