Rondje Veldeke: bezoek aan de Kring Um Mamelis
Het is alweer een paar jaar geleden dat Veldeke ‘Um Mamelis’, na een tijdje een “slapend” bestaan te hebben geleid, nieuw leven werd ingeblazen. De kring is zelfs niet meer de kleinste onder de Veldeke kringen en heeft naast een stijgend ledenaantal een trouwe schare aan deelnemers bij de vele activiteiten die gedurende het jaar worden georganiseerd.
In het klooster van Wittem worden we op woensdagochtend 6 februari hartelijk ontvangen door het bestuur (Jo Kern, waarnemend voorzitter; Leny Souren, secretaris; Miets Schepers, penningmeester; Christel Kern, vicevoorzitter; Mia Hoenjet, oud-voorzitter) en Jef Brouwers. Jef is weliswaar geen officieel bestuurslid, maar wel heel belangrijk voor de kring. Hij verzorgt de rondleidingen en heeft een groot netwerk dat onontbeerlijk is voor het rondkrijgen van de programmering.
Groot grondgebied
Terwijl wij inmiddels aan de koffie en vlaai zitten, steekt Jo van wal: “De Kring Um Mamelis beslaat een redelijk groot grondgebied, heeft heel veel dorpen (o.a. Vaals, Vijlen, Lemiers, Nijswiller, Wahlwiller, Gulpen-Wittem, Bocholtz, Simpelveld, Epen etc) en die hebben bovendien allemaal hun eigen dialect. De leden van de kring zijn ook redelijk verspreid over het grondgebied.” Jo vertelt dat de bijeenkomsten druk bezocht worden, dat bezoekers niet allemaal lid zijn maar wel zeer geïnteresseerd in de activiteiten die de kring organiseert. Sterke punten van de kring zijn de mooie locatie (kloosterbibliotheek, waar het gezellig zitten is inclusief een mooie ontmoetingsruimte/café) en de sterke programmering. Sinds een paar jaar werkt de kring via een bepaald format, met herkenbare ijkpunten waarbij ook ruimte is voor flexibele invulling. Zo staat, naast de dialectavonden twee maal per jaar, ook de literair-culinaire wandeling door het Heuvelland elk jaar op het programma (begin oktober). De wandeling wordt begeleid door troubadourzang, vertellingen en voordrachten en kleine lekkernijen. Deze “Sjpatsierjank”, ooit gestart in het jaar 2016 als Veldeke jubileum wandeling, is echt een succes gebleken: zo gingen vorig jaar ruim 100 mensen mee!
Samenwerking in binnen- en buitenland
In dit drielandengebied wordt natuurlijk ook over de grens gekeken en samen met de Belgische kant (Gemmenich, Aubel, Montzen) en de Duitse kant (Aken) een dialectavond gevuld. Komend najaar wil de kring haar vleugels uitslaan en als tweede toplocatie, de Kopermolen in Vaals onderdeel laten uitmaken van de programmering, met name voor euregionale activiteiten voor de geïnteresseerden uit de euregio.
Jo maakt vervolgens een kleine zijsprong naar de samenwerking met de lokale heemkundeverenigingen. Hier is volgens Jo een merkbaar verschil met andere kringen: de heemkunde verenigingen komen echt vanuit “het dorp” (en dat zijn er veel hadden we al begrepen). Als een heemkundevereniging lokaal actief wordt, dan starten zij vaak meteen met een relatief groot aantal leden. Als Veldeke kring lukt dat niet op dorpsniveau en ligt de uitdaging vooral in het totstandbrengen van de verbinding. Zo kwam bijvoorbeeld het woordenboek Ós moddersjproach tot stand in samenwerking met de heemkunde. Naast het woordenboek staat inmiddels een tweede product op de agenda: een weekkalender met spreuken en gezegdes (zegswijzen).
“In de samenwerking moet je wel een heldere “scheidslijn” aanbrengen om problemen te voorkomen. Zo liep tot voor kort de samenwerking met de heemkunde niet altijd even soepel.”De heemkundeverenigingen houden zich bijvoorbeeld ook bezig met dialect (Veldeke werd dan uitgenodigd voor bijeenkomsten). Vervolgens leidden felle discussie over schrijfwijzen er dan toe dat Veldeke zich af en toe een beetje misbruikt voelde. Inmiddels zijn hier goede afspraken over gemaakt en gaat de samenwerking een stuk beter: wanneer er voordrachten worden georganiseerd dan gaat dan onder een gezamenlijke noemer.
Programmering
Jo gaat verder met “Hoe gaat de kring om met programmering?”. Jo geeft aan dat m.b.t. programmering we af moeten komen van het beeld dat dialect alleen maar “lustig” moet zijn en dat het alleen over vroeger gaat. Het dialect is voor veel meer te gebruiken. Ook voor serieuze thema’s, poëzie en literatuur, zang. Diversiteit van dialecten moet centraal staan en organiseer activiteiten die de jeugd kan bekoren en binden. Programmering met kinderen is sowieso belangrijk. Ook om een beetje uit het grauwe imago te komen. Er wordt met de kinderen van de basisscholen dialect geleerd, gelezen en gedeclameerd. Maar er worden ook jaarlijks met alle groepen carnavalsschlagers gezongen. Er is genoeg repertoire! Christel geeft aan (en dit hebben we ook bij andere kringbezoeken gehoord) dat lesprogramma’s over het dialect moeilijk te plannen zijn. De basisscholen geven aan dat ze al zo veel op hun bordje hebben, dat ze er weinig nieuws bij kunnen hebben. Maar als het dan lukt, zoals in Vaals waar meer dan 30 nationaliteiten op 1 school zitten, dan is het een feest om te zien hoe ze dan allemaal in het Vöälser dialect carnavalsliedjes zingen.
We praten even door over nieuwe kringen en witte vlekken in Veldekeland, over de kansen en uitdagingen die er liggen, over Sjiek 2019 (Leny, Miets en Mia waren als vrijwilliger aanwezig en men vond het super), social media (de kring wil graag actiever worden op social media en ze zijn op zoek naar iemand die dat voor hun kan oppakken), governance en mogelijkheden om e.e.a. bestuurlijk in te richten (Ron geeft in dit kader zijdeling het advies mee om toch een keer een ALV te organiseren), de heisessie van 4 januari jl. (kring is positief over de inspiratie van buiten maar ook de dialoog met andere kringen), het project Veurlaesbeukske (kring is sceptisch over mogelijk succes omdat de dialecten te zeer lokaal gebonden zijn) en een algemene beschouwing over het verenigingsleven. Volgens Jo moet de discussie rondom de waarde van het verenigingsleven, de bedreigingen maar ook nieuwe ontwikkelingen vanuit een positieve insteek gevoerd worden. Dus niet dat verenigingen geen bestaansrecht meer hebben, maar dat verenigingen meer projectmatig moeten gaan programmeren en organiseren rondom activiteiten waar mensen zich mee verbonden voelen. Als voorbeeld noemt hij de stichting Vuur uit Vaals, een vrijwilligersorganisatie die zich inzet voor de jeugd uit het grensstadje en zich sterk maakt voor de leefbaarheid in de regio.
Straatnamen
Een programma onderdeel dat volgens Um Mamelis nog niet goed van de grond komt is het project Sjtroasename. De burgemeester van Vaals heeft aangegeven er positief tegenover te staan, maar wil de provinciale ontwikkelingen op streektaalgebied even afwachten. We praten er even over door en het idee om te bezien het kringproject grensoverschrijdend te maken (met Aken) wordt positief ontvangen. Wij spreken af dat wij meer informatie van het kringbestuur over het project ontvangen, wij vervolgens het provinciaal bestuur bijpraten en het dan verder oppakken met het huis van de kunsten.
Tot slot wil Jo nog over een activiteit vertellen en wel de cursus sjriefwies. Ooit begonnen met een 6-daagse cursus met behulp van Lei Heijenrath. In deze kring is dat agendatechnisch voor veel mensen een te grote tijdsinvestering gebleken met als gevolg dat er geen animo meer voor is. In de pijplijn zit echter het bewerken van de stoomcursus Zittesj, want dat is een concept dat zich bewezen heeft. Ook laat Um Mamelis zich inspireren door andere activiteiten van andere kringen. Met name het uitgeschreven overzicht dat bij de ALV aan de orde wordt gesteld met alle activiteiten is een bron van inspiratie.
Als we terug naar Beek rijden, praten we nog even na over deze kring en hun bestuur. De openheid, veranderingsgezindheid en verbindingsdrang is voor ons weer een bevestiging dat we op de goede weg zitten. Hardop dromend over Veldeke in 2026.
Christine van Basten-Boddin en Ron de Louw
Voorzitter en Secretaris Veldeke Limburg