Lidioom: Die roman plekt niet

Over het woord plak zou je een heus boek kunnen schrijven. Juist: een Plakboek. Het is echter niet de bedoeling er iets in te plakken. Wel moet er het Limburgse werkwoord plakke in staan, en op een ereplaats ook nog. Bovendien: als je heel snel door het boek sjeest, mag je dat plakke(n) noemen. Het woordenboek van het Venrays verduidelijkt: plakke betekent opschieten, voortmaken. Of heel ambtelijk: merkbaar met werk vorderen. Een voorbeeld uit het woordenboek van Helden: met een tractor plak ‘t hiel get baeter dan met een paard. Men kan in dezelfde tijd meer maaien, ploegen of eggen, ofwel: een grotere plek oftewel akker bewerken. Plek? Zeker: de v. Dale heeft ‘een plek grond’, dus…

Het woord plakke zal zo ontstaan zijn: als het werk lekker opschoot, kregen de boeren meer gedaan: dat plakde (plekte) beter. Het Venloos woordenboek verklaart plakke zo: goed voortgang maken met een karwei. Werken aan een roman? Nee. Wel misschien: opschieten met lezen. Maar toen kwam mijn zwager met de voor mij onvergetelijke woorden: je moet over Verviers rijden, ‘dat plekt beter’; oppervlakte is hier afstand geworden.

Ik heb de doek van sjóttelsplak en tesseplak (zakdoek) de kleinste plak genoemd. Niet helemaal juist. Het AN kent de plak als medaille, plus een afgesneden hoeveelheid worst of kaas. Ze staan apart genoemd in het woordenboek van Venray. Geen bewijs dat deze betekenissen ook oorspronkelijk Limburgs zijn, vind ik, zoals plak = akker wel. Die betekenis kan ik in Nederlandse woordenboeken niet vinden. Noe en? Ik verzin: Dumoulin op weg naar zijn tweede Olympische plak. Klinkt prima. En dat ik liever ein sjief (schijfje) worst zie plaats plak: is dat belangrijk?

Plaats plak? Ja: dat schrijf ik graag. Dat ‘plaats’ lijkt sneller, zakelijker  dan ‘in (de) plaats van’; vergelijk het Duitse sjtatt. Ik dank deze prachtige plak aan mijn schoonzus Nel, die tijdens een familieweekend uitriep: die doon lever foetballe plak aafwasse. Hier zwijg ik eerbiedig en dankbaar voor Oos Taal.

Dit is de zoveelste aflevering van de rubriek Lidioom. Alle voorgaande afleveringen kunt u terugvinden in ons archief.