Lidioom: Het van jou (2)

Dit zou weer een normale aflevering worden. Het nieuwe normaal?, hoorde ik. Ach, ik was een beetje buiten het speelveld beland. (Mooi woord i.v.m. idioom: speelveld). Ik reageerde op een toevallige tekst, een scriptie over de Limburgse voornaamwoorden zij en het. Groot onderzoek. Verschil met het AN.

Nou en? Hoort zoiets wel bij het (L)idioom?, vroeg ik me af. Ik heb het woord ‘psychologie’ al laten vallen. Dat was vanwege deze schokkende ontdekking: ‘Naar de oudere en minder sympathieke vrouwen werd alleen met ze, die en häör verwezen.’ Zegt dat wat over taal? En klopt het wel? Ik verwijs elke week met het naar mij welgezinde wat oudere vrouwen. Voorbeeld: doe kóns dich waal indinke det het ’t lestig hauw, allein op dae sjpieker (flat). (Zij had het moeilijk, haar man lag op de IC).

Niet mopperen: ik zou wat opmerken over häöm (hem) op moder ziene fits. De taalwetenschapper van de scriptie zei, volgens de gazet: ‘Een promovenda deed onderzoek naar het bezittelijk voornaamwoord zijn, waarop ik haar intuïtief waarschuwde voor Limburgers. „In het Limburgs is het niet gek als je zegt ‘Marie haet ziene wage geparkeerd biej de Aldi’. Zij vond dat wel gek.” Amen.

En dat häöm? Lees even: een kennis gebruikt vaak hae en dae als hij een jonge  vrouw bedoelt. Waar? Hij komt van de Belgische kant van de Maas. Hij denkt dat hij over zijn buurvrouw zou kunnen zeggen: ich zoog ‘m (häöm dus) gister weer op moder ziene fits vare (rijden).

Verder weer. Als in Helden gepraat wordt over meisjes van vier, vijf jaar, hoor je vaak: zie… Het omgekeerde van wat de gazet zegt? Geen idee. Misschien gebeurt dit alleen wanneer een zin met zie begint; nadruk dus. Maar zou dit niet in Leiden kunnen? Ik kan me voorstellen dat een interniste een doodziek meisje liever met zij aanduidt dan met het minder persoonlijke het.

Nou zit ik nog niet in het beloofde normaal = Lidioom. Laat ik de zevenmijlslaarzen aantrekken – hoeps, daar vliegen we al. Idioom gaat over bijzondere woorden (en uitdrukkingen). Het Limburgs heeft wat aparte voornaamwoorden. Bijzonder? Niet bijster. (L)idioom? Nee: die vind je ook in het Duits, in Luxemburg wellicht. En het wel heel bijzondere gebruik van die woorden, zoals moder ziene fits? Ook niet, denk ik. Hier wordt een gewoon voornaamwoord anders GEBRUIKT. Grammatica?

Laten we dat eens laten onderzoeken. Tot donderdag.

Lidioom is onze wekelijkse rubriek over het eigene van de Limburgse taal. Alle voorgaande afleveringen zijn terug te vinden in ons archief.