Column: Wim Kuipers heet ’t gans gehad mèt die spellingsdiscussie
Verkezinge, Baudet (wón dae neet d’n Tour det jaor det Nolte zoe good woor?), Mannschaft en menuut 90, drei doje in Utrech: me zól haos vergaete det in oos gezet (Limburger) de veurbiej daag opvallend väöl gesjreve waerde euver oos dialek. Vief laezersbreve euver sjpelling, twie artiekele van eige journaliste, ein reactie dao weer op van prof. Cornips, en einen opreup ‘het behoud van het Limburgs voor de komende generaties (..) in het coalitieakkoord te verankeren’: es det zól kónne. En noe mót ich ouch nag get kwiet? Laot ich sebiet zegke waat ich wil: ich wil aaf van ’t waord dialek (dialect), den det deent nörges veur.
Laezersbreve
’t Begós mit ei puupke van de gezet (Limburger). Limburgers zólle zich van alle Nederlenjers wiedeweg ’t meis sjame veur häör dialek. Gaaroet neet waor, beugelde Veldeke sebiet trök (hei nao te leze). Ich gluif det aevemin, mae kan mich dao waal ei bietje biej veursjtelle. Nao det sjaamsjtök keme de breve. Laezer ein oet Meterik (baove de A67) meint det dao ouch Limburgs gesjpraoke waert, en besjloot mit de zin: Jao en now is ut klaor. Dudelik, mae dao zitte waal veer foute in, zag eine man dae zich troubadour neump. Foute? Zeker: now is Ingels, en Troubadoermans sjrief joa en kloar den det haet hae vreuger zoe gelierd, op sjool. Zól det?
Nog mie breve
Nómmer drei: (…) zelfs in Maastricht zijn er weer per wijk en dorp andere schrijfwijzes en uitspraken. Ich weit neet waat mit det zelfs gemeind waert mae ’t is gegarandeerd waor. Woveur zól me in Ittere neet ei bietje angers sjpraeke? Doe keem eine miens dae zich docent Limburgse dialecten neump. Metein nao die bekintenis góng hae wiejer: ‘Wil het Limburgs overleven, dan zal het geschreven moeten worden.’ Hulde, Limburgse champagne, gans mit ins. En danke danke det de docent dialecten hiej van HET Limburgs sjprik. Hae geit aevel wiejer: ‘Belangrijk is wel dat het correct geschreven wordt (…)’ Allei: dao gaon ich wiejer neet op in: ich bön genóg oetgesjólje. Ich wil waal aandach vraoge veur ’t inj van ’t sjtökske. Ein taal die laef, verangert, zaet de docent, en es bewies volg: ‘Koopen’ en ‘loopen’ schreven we vroeger zo. Vraog: is hiejmit de táál verangerd? Diploma inlevere.
Chaos?
Daonao keem eine vurge houfredaktäör (sjrief ich det good?) van Veldeke zien meining vertelle. Hae protesteert taenge de meining in breef drei det d’r tig versjillende dialekte zien, ammaol mit eige sjpelling. Zól me in al die sjpellinge sjrieve, dan waert ‘t eine chaos, zaet hae. Ich dink det det waal mitvelt. Me kan Nederlandjs ‘boom’ es boum of baum sjrieve, mae dan hilt ’t op. Bei de sjpellinge zien begriepelik. Ich höb nag noets get wie poum, gaum, voum of det saort sjpellinge gezeen. Ich dink det hiel wienig luuj ónlaesbaar sjpelle. Mae dao geit ’t mich neet um.
Ophaoje mèt dat gedoons
Waat waal? Ierstes: dit gedoons (ouch ’t waord chaos) is sjaejlik veur ’t aanzeen van Oos Taal. Zoe krieg de houfredactie van De Limburger bewies nao bewies det ‘het dialect’ neet väöl veursjtelt, en det ’t vergaefse meute is cursiefjes of zkv’tjes (gans kórte verhaölkes) in ’t Limburgs in de gezet te zitte; det is diek twie jao haer belaof. Me kan noe zegke: in wieväöl dialekte wilt geer die verhäölkes höbbe? Allein al veur Mesjtreech zeve versjillende sjtökskes?
Ich dink det veer ós elenj kónne besjpare door allein nag van ‘Limburgs’ te kalle wen ’t euver mier es EIN plaatselik dialek geit. Ich zól neet weite waat taenge ‘Limburgs’ is plaats ‘dialect’- det is ouch nag dudelikker. Twie, en det zal waal sumpel lieke: laote v’r ins ophaoje mit det gedoons euver sjpelling, den wen d’r bao neet mie in ‘t Limburgs gesjreve waert, haet sjpelling min zin. Sjrieve dus. En sjpelling beware veur de toeptaofel.
Naosjrif vaan de redactie: Veldeke hanteert es ’t um spelling geit de volgende riechlijn: streng veur d’n eige, soepel veur andere. Dat beteikent tot veer ’t vaan mie belaank vinde tót in ’t Limburgs gesjreve weurt es wie dat gesjreve weurt. Vaan d’n andere kant hechte veer wel draon tot es iemes wèlt wete wie de spelling ’t bèste gebruuk kint weure, tot dat is trök te vinde en nao te leze. Vaandao tot Veldeke in 2003 e Spellingsadvies heet opgesteld wat veur alle variante vaan ’t Limburgs gebruuk kint weur ( Mestreech vörmp netuurlek weer ’n oetzundering umtot die ’n spelling hadde die al veur 2003 officieel erkind waor). Wat neet wèlt zègke tot die spelling bove eder discussie verheve is of tot die neet oets veranderd, en veural vereinvoudeg zouw kinne weure. Meh dao zouwe veer ’t volgens Wim Kuipers veurluipeg mer beter neet euver kinne höbbe. Nao aonleiing heivaan liet Wim Kuipers nog wete tot heer niks tege spellingsregels heet meh wel tege de iewege discussie dao-euver.