Wèthawwer Bisschops vaan Valkeberg: Oos dialek is oos ziel

Bij de opening vaan de jaorlekse Kontakdaag vaan de lokaol Veldeke Kring, heelt wèthawwer Claudia Bisschops vaan Valkeberg ’n bevloge speech euver ’t belaank vaan de Limburgse taol. De vertegenwoordegers vaan de Veldeke kring hoorte häör verhaol mèt väöl belaankstèlling aon, veurtot ze aon ’t program vaan lezinge en roondleidinge in Aajd-Valkeberg begóste. Veur ’n oetgebreider verslaag vaan dee Veldeke Kontakdaag kint geer hei klikke.

Veer voonte de touwspraok vaan Claudia Bisschops zoe bezunder tot veer häör verhaol hei intergraol weergeve. Els Diederen vaan de Krink Valkeberg heet d’n teks veur häör oetgesjreve in ’t Valkebergs umtot de wèthawwer mèt Limburgs sjrieve mie meujte heet en mèt Limburgs praote.  Alles moot gelierd weure en daorum pleit de wèthawwer daan ouch veur ‘ne zomercursus Valkebergs in 2020. Hei kump häör touwspraok:

Geachte besjtuursjlede van Veldeke, geachte sjprekers, geachte aanwezige.

Ich bin gebaore en getaoge in de waereldsjtad. En ’t dialek is mich mèt de paplaepel ingegaote.
Thoes sjpraoke veer allein mer dialek, of baeter ich moet zègke kalde veer plat.

En zoa koes ’t gebeure dat ich op de ièrsjte daag van de kleutersjoal de juf neet versjtong. De juf kalde get totaal onversjtaonbaars. Naoderhand begreep ich dat dat Nederlands waor.

Driekwaart van de klas houw op sjlaag ’n taalachtersjtand. Oes woort toen geadviseerd um Sesamstraat te kieke en zoa zaot ich ederen aovend braaf veur de TV nao de Hollendersj te kieke. Zoa klein es ich waor realiseerde ich mich dat die luuj get andersj kalde es veer thoes.

Ich bin in Zitterd nao de middelbaar sjoal gegange, nao ’t Kleesj en dao höb ich ’t gelök gehad dat ich zes jaor, ich zaot op ’t gym dus die jaore waore ingecalculeerd, Nederlands höb maoge kriege van Frans Walraven. De drievende krach achter en veurzitter van Veldeke in Zitterd. ’t Waor ’n periode dat ’t hip waor um Nederlands te kalle en dats se es Limburger veural neet wols weite dats se oet Limburg kaoms. De naïviteit van väöle dat ze daobie verondersjtèlde dat accentloos te kalle waor rondoet ‘meelijwekkend’.

Meister Walraven lièrde oes dat dialek kalle dien taalgeveul versjterk, dats se van nature aanveuls welke weurd mannelik, vrouwelik of onzijdig zint en de link mèt ’t Duutsj waor ’n aangenaam biekomstigheid. Meh zien belangriekste lès: dialek is dien modertaal en die moes se koestere. Lièr lever dien kind vloeiend en foutloos dialek, dan huilands. ’t Is de taal van de emotie, van de leefde en van ’t ruziemake. Want niks sjölt zoa lekker es ’t dialek. De weurd komme vanzelf.

Lang geleje höb iech de waereldsjtad verlaote en nao väöl umzjwervinge in ’t land, bin ich tösje de bök terechgekomme. En noe ich get zudeliker woon vèlt mich get typisch op. Luuj gaon sjpontaan op ’t Nederlands euver, umdat ich bliekbaar Limburgs mèt Swahilische tongval sjpraek.

Dao lik nog ’n dudelike boodsjap onder. Doe bis neet van hie. Inins is dialek neet miè datgeen dat verbingk, meh datgeen wat oes sjeit. Terwiel v’r zjuus vurig en gezamelik, uniek veur Limburgersj, höbbe gevochte veur erkènning van oos prachtige taal in zien väöl versjieningsvörm.

Es se mich versjteis, dan kal ich plat taege dich, dan zint veer oes zoa eige en zègke doe en dich. Dat is de kern…

En toch… ’n paar waeke truuk betrapde ich mich zelf op ’n vraem saort nostalgie tiedes ’n konzaer van Janse Bagge. Weurd die ich in gein tieje miè houw gehoord en die väöl gebruuk waere in de contreie woa ich bin gebaore: sjaele wiekser; leures en veural heiversj, nao heim. Sjoan woord. Umdat dao ouch de beteikenis in mètklink op de plek te zin woas se huèrsj.

Ondertösje bin ich in Valkeberg geïntegreerd. Dao is ein woord wat ich mich sjnel eige höb gemaak en dat wat mich betref ’t sjoanste Valkebergse woord is: gruètsj.
Woa ich gruètsj op bin is dat gruètsj zelfs de kern is gewore van oos nuuj toeristische doorontwikkeling. Zoawaal de inweunersj es de toeriste moete zich gruètsj veule op Valkeberg.
Veer koppele gruètsj aan oos unieke plek en aan oos tradities en DNA. En dialek is ’n wezenlik onderdeil van die identiteit.

’t Deit mich good um te huère dat nog ummer kinger mèt ’t dialek opgreuje. ‘t LVK is ein van de plekke woa ’t dialek op ’n prachtige meneer laef. En veer höbbe oos twiè lokaal ambassadeurs, Andy en Roy, die hie de taal nuuj elan gaeve.

Daonaeve is op Facebook ’n hiel sjoan ontwikkeling te zeen. Ummer miè luuj sjrieve dialekberichte. Facebook in ’t plat. Meh wat is dat lestig, sjrieve in ’t dialek. Mesjiens is ’t waal ‘n leuk idee um volgend jaor veur al die Facebookers en ander geïnterseerde ‘n summerschool, zomersjoal, sjrieve in ’t dialek aan te beje?

’t Vas fundament in al dees ontwikkelinge is Veldeke. ’t Is ’n ièr veur Valkeberg dat geer es sjatbewaardersj van de zièl van Limburg vandaag bie-einkompt bie de Veldeke-kringedaag. ‘ne sjatbewaarder wèt dat hae get gans biezondersj in heng haet, get um te koestere, te besjerme en in dit geval ouch um door te gaeve. ’t Belang van eur vereiniging is daomèt ongekènd. De zièl is sjpringlaevend. Dat geer oes nog hièl lang maogt veurgaon in ’t koestere van oos taal, oos dialek, oos zièl!

Ich wunsj uuch allemaol ‘ne hièle sjoane, inspirerende daag!

Claudia Bisschops, wèthouwer economie, toerisme en financië van Valkeberg