Wethouder Bisschops van Valkenburg: ons dialect is onze ziel
Bij de opening van de jaarlijkse Contactdag van de lokale Veldeke Kringen hield wethouder Claudia Bisschops van Valkenburg een bevlogen speech over het belang van de Limburgse taal. De vertegenwoordigers van de Veldeke kringen hoorden haar verhaal met veel belangstelling aan, voordat ze aan het programma van lezingen en rondleidingen in Oud-Valkenburg begonnen. Voor een uitgebreider verslag van die Veldeke Contactdag kunt u hier klikken.
Wij vonden de toespraak van Claudia Bisschops zo bijzonder dat we haar verhaal hier integraal weergeven. Els Diederen van de Kring Valkenberg heeft de tekst voor haar uitgeschreven in het Valkebergs omdat de wethouder met Limburgs schrijven meer moeite heeft dan met Limburgs praten. Alles moet geleerd worden en daarom pleit de wethouder dan ook voor een zomercursus Valkebergs in 2020. Hier volgt haar toespraak.
Geachte bestuursleden van Veldeke, geachte sprekers, geachte aanwezigen,
Ik ben geboren en getogen in de wereldstad. En het dialect is me met de paplepel ingegoten. Thuis spraken we allen maar dialect, of beter, ik moet zeggen: kalde veer plat.
En zo kon het gebeuren dat ik op de eerste dag van de kleuterschool de juffrouw niet verstond. De jus praatte iets totaal onverstaanbaars. Naderhand begreep ik dat dat Nederlands was.
Driekwart van de klas had op slag een taalachterstand. Ons werd toen geadviseerd om Sesamstraat te kijken en zo zat ik iedere avond braaf voor de TV naar de Hollanders te kijken. Zo klein als ik was realiseerde ik me dat die mensen iets heel anders praatten dan wij thuis.
Ik ben in Sittard naar de middelbare school gegaan, naar ’t Kleesj, en daar hyeb ik het geluk gehad dat ik zes jaar, ik zat op het gym dus die jaren waren ingecalculeerd, Nederlands heb mogen krijgen van Frans Walraven. De drijvende kracht achter en voorzitter van Veldeke in Sittard. Het was een periode dat het hip was om Nederlands te praten en dat je als Limburger vooral niet wilde weten dat je uit Limburg kwam. De naïviteit van velen dat ze daarbij veronderstelden dat accentloos te praten, was ronduit meelijwekkend.
Meester Walraven leerde ons dat dialect praten je taalgebruik versterkt, dat je van nature aanvoelt welke woorden mannelijk, vrouwelijk of onzijdig zijn en de link met het Duits was een aangename bijkomstigheid. Maar zijn belangrijkste les: dialect is je moedertaal en die moet je koesteren. Leer liever je kind vloeiend en foutloos dialect dan Huilands. Het is de taal van de emotie, van de liefde en van het ruzie maken. Want niets scheldt zo lekker als het dialect. De woorden komen vanzelf.
Lang geleden heb ik de wereldstad verlaten en na veel omzwervingen in het land ben ik tussen de bokken terecht gekomen. En nu ik wat zuidelijker woon valt me wat typisch op. Mensen gaan spontaan op het Nederlands over, omdat ik blijkbaar Limburgs met Swahilische tongval spreek.
Daar ligt nog een duidelijke boodschap onder. Je bent niet van hier. Ineens is dialect niet meer dat wat verbindt, maar dat wat uit sluit. Terwijl we juist vurig en gezamenlijk, uniek voor Limburgers, hebben gevochten voor erkenning van onze prachtige taal in zijn vele verschijningsvormen.
Als je me verstaat dan praat ik plat tegen je, dat dan zijn we ons zo eigen en zeggen jij en jou. Dat is de kern…
En toch… een paar weken geleden betrapte ik mezelf op een vreemd soort nostalgie tijdens een concert van Janse Bagge. Woorden die ik in geen tijden meer gehoord had en die veel gebruikt worden in de contreien waar ik geboren ben: sjaele wiekser, leures en vooral heiversj, naar huis. Mooi woord . Omdat daar ook de betekenis in meeklinkt op de plek te zijn waar je hoort.
Ondertussen ben ik ion Valkenburg geïntegreerd. Er is een woord dat ik me snel eigen heb gemaakt en dat wat mij beytreft het mooiste Valkenburgse woord is: gruètsj (trots).
Waar ik gruètsj op ben is dat gruètsj zelfs de kern is geworden van onze nieuwe toeristische doorontwikkeling. Zowel de inwoners als de toeristen moeten zich gruètsj voelen op Valkenburg. Wij koppelen gruètsj aan onze unieke plek en aan onze tradities en DNA. En dialect is een wezenlijk onderdeel van die identiteit.
Het doet me goed te horen dat nog steeds kinderen met het dialect opgroeien. Het LVK is een van de plekken waar het dialect op een prachtige manier leeft. En we hebben onze twee lokale ambassadeurs, Andy en Roy, die hier de taal nieuw elan geven.
Daarnaast is op facebook een heel mooie ontwikkeling te zien. Steeds meer mensen schrijven dialectberichten. Facebook in het plat. Maar wat is dat moeilijk schrijven in het dialect. Misschien is het wel een leuk idee om volgend jaar voor al die Facebookers en andere geïnteresseerden een summerschool. zomersjaol, schrijven in het dialect aan te bieden?
Het vaste element in al deze ontwikkelingen is Veldeke. Het is een eer voor Valkenburg dat jullie als schatbewaarders van de ziel van Limburg vandaag bij elkaar komen bij de Veldeke Kringendag. Een schatbewaarder weet dat hij iets heel bijzonders in handen heeft, iets om te koesteren, te beschermen en in dit geval ook door te geven. Het belang van jullie vereniging is daarmee ongekend. De ziel is springlevend. Dat jullie nog heel lang mogen voorgaan in het koesteren van onze taal, ons dialect, onze ziel.
Ik wens jullie allemaal een hele mooie, inspirerende dag.
Claudia Bisschops, wethouder economie, toerisme en financiën van Valkenburg