Lidioom: Blijf van de Vrijthof af

Als ik wat meer systeem wil hebben in mijn reeks Lidiooms, zou ik nu, na de huiswoorden, verder kunnen gaan met achterhuiswoorden, dus over d’n haof ofwel tuin. Helaas hoor ik het woord haof bijna niet meer. Het is tuin voor en achter, en ik moet dat woord niet zo.

Waarom niet? Is ‘tuin’ een indringer, omdat het qua klank ‘toen’ zou moeten zijn? Nee, dat is wat anders. Het woord ‘tuin’ kan taalverrijkend zijn. Een tuin is een plaatje, met een gazon zonder onkruid, grasje van precies 28 millimeter hoog dat vroem-vroemend gemaaid wordt. In d’n haof werkt men, met klompen en blote handen. Het woordenboek van Swalmen speelt er zelfs mee: hae tuint good in zie häöfke, en daodoor tuint det good. Ik vertaal: hij tuint goed in zijn tuintje, dat zich daardoor op zijn best toont. Bovendien: het woord ‘tuin’ hadden we al, verborgen in moostem ofwel moestuin; dat woord zou men een verstekeling kunnen noemen. Stiekem hierheen gekomen.

Waar ik wel hevig tegen protesteer: dat ons haof in het AN ‘HET hof’ dient te zijn. Bij de krant waar ik gewerkt heb was het een doodzonde als je ‘DE Vrijthof’ schreef. Ik zei dan: waarom wel DE Keukenhof? Antwoord: dat is een eigennaam. Zeker, maar geen historisch woord. De Vriethaof in Maastricht is inmiddels ook een eigennaam.

Ander mogelijk  verweer: de Keukenhof is een tuin, daar groeien bloemen, net als op DE kerkhof (mag ook al niet). We hebben ook al het doolhof op de Vaalserberg en in Tegelen. Daarom citeer ik maar drie gewone betekenissen van ‘hof’: omheind stuk grond, omgeving van een vorst, rechtbank.   

Wat zou van deze drie de Vriethaof zijn? Iets van de vorst van de Tempeleers? In ’t WNT (nog eens: Woordenboek der Nederlandsche Taal), deel XXIII (1987), kolom 814, wordt de naam Vrijthof zo verklaard: de voorhof van de St. Servaasbasiliek. Lijkt me duidelijk. Daarom: het woord vriethaof (vrijthof) is cultureel erfgood. Afblijven dus. Volgende week meer vrijthoverij.

Reagere? redactie@veldeke.net of veldgewas@home.nl 

Lidioom is onze wekelijkse rubriek over het eigene van de Limburgse taal. Alle voorgaande afleveringen zijn terug te vinden in ons archief.