Lidioom: De haam van het paard

Nog maar eens over baom en bodem. In een van de vorige afleveringen stond het woord baomvas, bodemvast, gezegd van mensen die zeer principieel zijn, waar men op kan bouwen; mensen van stavast. Een paar dagen later kwam ik in oude aantekeningen het woord haamvas tegen. Een synoniem? Nee: ze hebben eens iets verschillende betekenis, vind ik. Baomvas is meer moreel. Slaat op overtuiging, een rotsvaste nog wel.

Haamvas komt uit de paardenwereld. Een haam is het hoofdstel van een paard ofwel ‘het kraagvormig halsjuk’ van trekpaarden. Aan die haam, in Vlaanderen en Holland gareel, zit het besturingsmechanisme van paarden vast: de lijn. Een goed paard voelt, via die lijn, wat de voerman wil, en dat heet haamvas ofwel dienstbaar, betrouwbaar; kun je op rekenen. Het woordenboek van Valkenburg verklaart: rechtlijnig, principieel én: volgzaam. Nou wil ik niet bekvechten, maar ’principieel’ en ‘volgzaam’ betekenen niet helemaal hetzelfde; iemand die principieel is hoeft niet volgzaam te zijn.

Haamvas – mooi woord met die A’s, maar hoorde dat wel bij al dat gebaoms? Dan zou ik prima verder kunnen gaan met moervas (muurvast), of de doelman die de bal klemvast heeft. Geen Limburgs? Ik sprak al van klemvas toen ik zeven, acht was.

Wordt dat dan geen spelletje? Bij ieder nieuw woord een ander zoeken dat er enigszins op lijkt en kallekallewatervalle verder. Limburgse moere zijn ook wortelen; ein moor is een vrouwelijk konijn, einE moor een waterketel. Moor betekent verder ook ‘moeder’ (denk aan moerstaal, dat wij geen ‘moortaal’  noemen), maar ik heb nooit Moor Maas horen zeggen. Omdat ze geen jonkies kan krijgen? Zo kan ik doorgaan. En steeds Lust am Tekst? Kan wel, maar: ik zou het vooral over bijzondere (Limburgse) woorden hebben, en daar hoort moervas zeker niet bij. En kleine onderbreking daarom: de komende afleveringen brengen wat aparte woorden die bij de morfologie van het Limburgs horen. Had ik beloofd: woorden als wirkes, moeles en de pej (loon).

Dit is de tiende aflevering van de rubriek Lidioom. Alle voorgaande afleveringen kunt u hier nalezen.