Lidioom: Een graat in de bodem

Nou is toch wel alles gezegd over de baom, dacht ik na de vorige aflevering. Mooi niet. Dezelfde dag nog kreeg ik ze voor mijn broek. Niet alleen een beek of meertje heeft een baom, mailde een lezer, ‘wij hadden het hier ook over de bodem van het ijs. Jongens, nog een nachtje wachten, de baom van het ijs is nog wat zwak.’ Bodem van het ijs, is dat niet merkwaardig: iets wat boven de bodem van een vijver of kanaal ligt ook bodem noemen?

Ach, het AN (Algemeen Nederlands, die aanduiding ga ik vanaf nu gebruiken) heeft iets vergelijkbaars: ijsvloer. Een vloer kan men zien als het benedenste deel van een gebouw, maar ook een verplaatsbare dansvloer die in een feestwei gelegd is. Dansen kan men zomer en winter, maar wanneer zullen we hier nog eens een laag ijs van zeven centimeter hebben? Alleen: dat er geen strenge winters meer komen, moeten we ons niet aan de baom laote klaene, niet wijs laten maken staat in het woordenboek van Echt – klaene betekent pleisteren, smeren.

Moet dit nu allemaal behandeld worden? Moet het woord baom compleet uitgemolken worden? Dan gaat Lidioom naar de duizend afleveringen, en die haal ik niet. Daarom nog wat gebäöms. Het dikke, degelijke woordenboek van Venray ziet bòjjem als synoniem van AN ‘ruggengraat’; citaat: dao zit geine baom in dae kaerel. Ik zit met dat ‘zit’: een bodem die ergens IN zit, dat is in strijd met zowat alle betekenissen van baom, behalve dan het bodempje wijn uit Roermond.

Is dat wel zo? Ik noemde de baomlaag, de onderste laag van een mijt bijvoorbeeld, gewoon ‘bodem’ – een verkorting van baomlaog lijkt me. Maar de ruggengraat als bodem? Ik meen wel eens gehoord te hebben dat iemand geine rögkesjtrank (ruggengraad) zou hebben, maar dat lijkt me een beetje vertaals – ik zou zeggen dao zit gein kaer in: pit, en wel letterlijk: een pit van appel of peer. Niet helemaal hetzelfde als die graat, maar wie zegt dat kaer (kern, core) niet kan? In het woordenboek staat voor core nog: wezen, hart, ziel. Ik ben nóg niet klaar met de bodem.

Dit is al weer de negende aflevering van Lidioom. Alle vorige afleveringen kunt u hier nalezen.