Lidioom: Een huuske is geen weuns

Niemand heeft huiswerk ingestuurd. Prima: die woordspeuling was wat al te gewoon. Die wat? Komt  volgende week.

Ik zou verder gaan met woorden over wonen en huizen. Boven de vorige Lidioom stond: Huiswoning, een woord dat niet bestaat en ook geen normaal woord worden gaat. Ik wilde twee woorden die ongeveer hetzelfde betekenen aan elkaar koppelen, en daarmee laten zien dat ze  geen eeneiige tweeling zijn.

Hoezo? Nou, je hoorde vroeger dat woning deftiger, officiëler, ambtelijker zou zijn. Daar kan men van mening over verschillen. Niet doen. Zie: een ouderwetse wc werd het huuske (huisje) genoemd. Maar wie van de deftige dames die het woord ‘broek’ niet over hun geverfde lippen kregen, zou niet van huuske maar van weuningske gesproken hebben?

Ook wc en huuske hebben synoniemen. Ik heb wel eens gelaeg gehoord, een woord dat ik niet kan vernederlandsen. Limburgs dus. De wc vraagt om huiswoorden, woorden die binnen gezinnen of families gebruikt worden. Het eerste huiswoord dat ik hoorde was ‘grassoep’: dat zeiden de overburen tegen kervelsoep.

Terug naar het huuske. Ik meen dat veel wc’s Tante Zus of To genoemd werden; To rijmt op clo, maar je hebt meer namen. Tante Jetje bijvoorbeeld, ziekenhuis Roermond jaren zestig.

Interessanter is dat ‘huis’, vooral in samenstellingen, vaak ‘thuis’ of ‘heim’ betekent. ’t Knusse ‘huismus’ kun je niet vervangen door ‘woningmus’, en woningraad is geen huisraad. De woorden ’huis’ en ‘woning’ zijn maar af en toe synoniemen, vrijwel alleen als ze ‘gebouw’ betekenen; en dan nog hebben we het niet over een ‘woning van bewaring’…

Weuning: plots schoot me het woord weuns te binnen; waarschijnlijk een onbekend neefje van het Vlaamse woonst oftewel woning. Dat zal een verkorting zijn van ‘woonstede’ –vergelijk bedstede. Weuns: dat is best acceptabel Limburgs. Eens proberen: Chantal zeuk nag veur ’t inj van de maondj ein weuns. Ze zoekt iets om in te wonen, doet er (nu) niet toe wat: er is woningnood. Ik denk aan de jaren vijftig, toen pasgetrouwden bij moeder boven gingen wonen.

Reageren? redactie@veldeke.net of veldgewas@home.nl

Lidioom is de wekelijkse rubriek over het eigene van de Limburgse taal. Alle voorgaande afleveringen zijn terug te vinden in ons archief.