Lidioom: Een vlek plakken

Het zoeken naar een Limburgs woord voor outcast leverde mij een nieuw bruikbaar woord op voor een gat, gehucht: abbegaat. Vraagje: zou dat wenselijker zijn omdat ‘gehuch’ zo Hollands klinkt? Nee, we hebben gehuch niet overgenomen. Desondanks wil ik een variant proberen: gehäöf – een verzameling boerderijen (häöf, hofsteden). Klinkt goed: det gehäöf dao achter biej Postert, ich kan neet op de naam kómme… Of ben ik…

Er is verder nog het woord boetenieje (boete = buiten), waarvan het enkelvoud (boeteniej) nauwelijks gebruikt wordt. Nu komen we bij een ander woord voor een handvol huizen buiten een dorp: vlek. Dat woord komt in de Limburgse woordenboeken nauwelijks voor, ook niet in de hoofdbetekenis: iets dat vies, vuil is, ongewenst, ein sjmet (woordenboek Valkenburg). Nu is volgens de v. Dale ‘vlek’ voor gehucht een iets ander woord, dus…

…gaan we naar de ware vlek, die in het Limburgs ook kwaaj genoemd wordt. Zoals gezegd: dat lijkt geen echt Limburgs woord. Het woordenboek van Roermond zegt: zeggen we niet, wel: plek. Nabuur Swalmen gaat zonder ademhalen van vleismeulke (kleine gehaktmolen) naar vlemke (vlammetje). Ook De Nuie Mestreechsen Dictionair is vlekkeloos, behalve vlekke als werkwoord dan: AN vlekken. Het Sittards woordenboek heeft ‘vlek’ wel – betekenis: vlek. Zo kunnen we bezig blijven. .

En dat wou ik inderdaad doen, want met ‘vlek’ hebben we een oud Germaans woord bij de lurven. En oude woorden veranderen nogal, van vorm en betekenis. Hoe dat precies in mekaar zit, Zweeds versus Duits, dat is geen zaak voor Lidioom – wel het vergelijken van woorden die historisch verwant zijn en ongeveer hetzelfde gespeld worden.

Die vieze Hollandse vlek kent het Limburgs dus vooral als plek: ze hebben bij moeder een verdachte plek op een van de longen ontdekt. Ik interpreteer ‘plek’ hier als: iets dat niet normaal is, niet als in: de beste plek op de camping. Terug naar het Maastrichtse vlekke hierboven: daar kan me niet ‘plekke’ voor gebruiken, want dat betekent: plakken, kleven. En plakke … Komt volgende week.

 

Dit is de 25e aflevering van de rubriek Lidioom. Alle voorgaande afleveringen kunt u terugvinden in ons archief.