Lidioom: Einder alleen maar horizon

Met eins en ins ben ik zowat klaar, lijkt me. Even repeteren. Ik stel voor: ins liefs gebruiken als het vervangen kan worden door ‘es’, uitgesproken met een stomme E. Voorbeelden: Kijk ins of de post al geweest is. Laat ins zien die foto.

Mijn eins kan niet vervangen worden door ‘es’. Kijk: na nog ins (es) oom Bas bellen werden ze het eins; hier kan es zeker niet. ‘Eins’ gebruiken we dus bij ‘dezelfde mening als iemand anders hebben’, en twee: als dat eins ‘één keer’ betekent. Nog ins: waarom heb dat nodig? Ach, ik zie dat graag als een taalspelletje.

Verder maar. In het woordenboek van Maastricht zie ik: die vaze zien eins ofwel gelijk, AN ‘eender’. Zouden we hier einder kunnen schrijven? Wis en warempel niet; dat einder heb ik nooit gelezen of gehoord, ik vind het krom vertaald Nederlands.

Eins kan ‘één keer’ betekenen, zei ik, of einmaol. Schrijven we dat aan elkaar (aanein)? Ik vind van wel en vraag onmiddellijk aandacht voor het woord aanein, want ik heb een enorme hekel aan de Hollandse woorden ‘elkaar’ en ‘mekaar’. Waarom zouden we die gebruiken als we prachtige eigen taal daarvoor hebben. Voorbeeld: wanneer zien we ons weer? Dat wordt door heel wat beterweters als vaud Nederlands gezien. Een paar andere voorbeelden: ze liepen netjes achterein (achter elkaar). Lastiger is ‘na elkaar’ op zich Limburgs. Kiezen we voor nao-ein? Aan elkaar is moeilijk: naoein.

Enkele eine nog. Opein, baovenein, einen óngerein: troep, rommel  (een *onderelkaar, probeer dat niet …). Een  Venloos carnavalslied zingt over ‘twee benen, die lopen nu al jaren naevenein’.

Terug naar aanein; dat heeft meer betekenissen, zoals ’aan een stuk door’: het bleef aanein gete = heel hard regenen. In het woordenboek van Thorn staat: aan-ein-aan: onophoudelijk. Wat ik nog niet gevonden heb: hij zal aanein wel komen: binnenkort, maar alleen als hij binnen een kwartier komt, lijkt me.

Reageren? redactie@veldeke.net of veldgewas@home.nl

Lidioom is onze wekelijkse rubriek over het eigene van de Limburgse taal. Alle voorgaande afleveringen zijn terug te vinden in ons archief.