Lidioom: Fahrschein naar de hemel

Hemelvaart vandaag. Of Hiemelvaart – of Kriste himmelvaat (met een kleine h, Kirchroa). Zouden we wel een Limburgse naam nodig hebben? Hollandse jongeren misschien wel, want die begrijpen het woord ‘vaart’ niet zo best. Daar vaart men alleen nog met boten, over de vaart. Als je hier hoort: wie ze mit dem begóste te vare, ich keem neet biej van ’t lache (begonnen te varen), dan heeft dat niets met een boot vandoen: die man werd danig voor de gek gehouden.

Goed: vaart de Limburger nog in auto’s? Ik hoor hier ‘varen’ zelden meer. Het woord ‘rijbewijs’ hebben we gewoon overgenomen, want ‘vaarbewies’ zou als een paspoort voor de Maas gezien worden. (Een Fahrschein is een kaartje, vervoerbewijs, een Duits rijbewijs is een Führerschein). We varen wel fanatiek met de fiets, maar vooral in kilometers. Laten rijden die fietsers: er is hier geen taalpolitie.

Ik heb nog een mooi vaarwoord, waar ik wel politie bij gehaald heb…   Ik was nog bij de gazet. Elke morgen telefonische vergadering met die van Venlo. De chef aldaar had het eens over voortuge, voertuigen dus; dat vond ik niet goed – verkeerd vertaald. Wat dan wel?

Ach ja: wie bepaalt dat? Hoewel: Limburgs vore heeft voor mij vooral de betekenis voedsel geven, voeren of voederen. De AN-beteikenis ‘leiden’ is in het Limburgs veure, zoals in het woord of oorlog voeren.  Voertuigen zouden dus ‘veurtuge’ zijn – ook al vertaald. Ik heb het veel liever over gevaers: alles dat vaart. Doodzonde als dit woord bij de vergeetwoorden belandt.

Nog iets dat men voederen kan: een mikske ofwel (letterlijk): een klein witbrood. Dat zei men tegen peuters: ‘moet ik je nu een mikske voeren?’, en dan begon die al te lachen: hij werd op of onder de kin gekieteld.

Een zeer bruikbare uitdrukking nog: wen me genóg mik haet, mót me gein wek gaon zeuke. Verklaring: ‘mik’ en ‘wek’ (ook als ‘wègk’ gespeld) zijn synoniemen, dus dan ga je iets overbodigs doen. Ik zie het als een vorm van consumentisme of veelvraterij. Hevig actueel.

Als u eerdere afleveringen van de rubriek Lidioom wilt teruglezen, kan dat in ons archief.