Lidioom is jarig!
Lidioom is jarig. Morgen een jaar geleden verscheen de eerste aflevering. En nu al terugkijken?
Dat niet: ik wil nog verder, vooruit. Wel heb ik vlug-vlug wat bekeken van het voorbije jaar. Conclusie: ik moet oppassen niet te veel meningen te geven, meningen die weinig met Lidioom te maken hebben. Onze zo vaak bespotte zachte G hoort niet bij Lidioom. En de gazet bashen, die krant die vaak liegt over Oos Taal, allerminst. Ik werk daarom aan een nieuwe rubriek.
Over het woord swipeten dat dit weekend op de voorpagina van de bijlage Leef! van De Limburger stond, laat ik jullie zelf nadenken. Ik wil verder niet shinen met opvallende woorden voor zweefvliegen, zoals gevlekt roetneusje. Die heb ik alleen gebruikt als voorbeeld van nieuw gemaakte woorden.
Gemaakt – niet ontstaan of overgenomen zoals mail. Nieuwe woorden noemt men neologismen. Ik heb vooral belangstelling voor nieuwe woorden die de taal verrijken, mooier of beter maken, wat dat dan ook moge zijn. Plezier, die Lust am Text.
Zijweggetje. Schrijvers, vooral dichters, maken af en toe opvallende woorden – geheel nieuw uiteraard, ook echte neologismen genoemd. Die horen bij de taal, maar halen zelden de woordenboeken, omdat ze niet overgenomen worden door taalgebruikers.
Nieuwe apparatuur, machines, uitvindingen, ideeën, modes hebben vaak al een naam voor ze hier aangeland zijn; denk aan de computer en Co. Vaak willen mensen een eigen naam voor dat nieuwe. Wentelwiek evenwel verloor met 10-1 van ‘helikopter’, de kijkbuis leek te kinderachtig. Ik heb sjpikkeleeriezer (letterlijk: speculeerijzer) toegestuurd gekregen, als ‘prachtig Limburgs woord veur een bril’. Het woord ‘bril’ was wat Hollands, meldde men mij. Jammer: niemand zag wat in dat kunstwoord. En waarom zou ‘bril’ geen Limburgs zijn? Het heeft duidelijk sleeptoon. Luister naar: ik ril van dae bril…
Een geslaagd voorbeeld van een nieuw zaakwoord vind ik sjtoekdraod voor schrikdraad, dat in Helden en omgeving gebruikt wordt. Uitleg: men voelt een schok (sjtoek, korte OE), maar je hoeft daar niet van te schrikken.
Reageren? Schrijf naar: redactie@veldeke.net
De rubriek Lidioom, over het eigene van de Limburgse taal, bestaat precies één jaar. 45 afleveringen zijn in die 12 maanden op deze website gepubliceerd. Met dank aan Wim Kuipers die met ijzeren discipline elke week zijn stukje aanlevert. Alle voorgaande afleveringen zijn terug te lezen in ons archief.