Lidioom: ‘Juist’ niet altijd juist?

Vorige week eindigde ik met de woorden: ‘(…) dat lijkt tenminste duidelijk Limburgs. Iets anders als juist Limburgs, of niet?’ Ik hoor dat zelden: ‘juist’ Limburgs. Heeft ook weinig zin: er zijn geen duidelijke regels en geen Greun Beukske.

Daar blijf ik graag buiten. Ik wilde alleen maar een experimentje inleiden: voor het AN-woord ‘juist’ drie in spelling (iets) verschillende Limburgse woorden voorstellen. Nu is het een warboeltje. We hebben: juus, sjuus(t), zjuus, just en nog meer varianten. Ik ga proberen wat onderscheid te maken. Nederlands ‘juist’ is allereerst een bijvoeglijk naamwoord: de juiste man op de juiste plaats. We zouden af kunnen spreken hier juuste te gebruiken. In det is neet juus is ‘juus’ ook een naamwoord. Mijn taalgevoel kriebelt bij det is neet Zjuus.

Heel vaak is ‘juist’ bijwoord, dat dan uitdrukt dat de spreker iets heel nauwkeurigs aan wil geven. Nauwkeurig van tijd, plaats, afmeting en zo verder. Voorbeelden: de boom viel zjuus naast zijn auto. Hij kwam zjuus op tijd: op het nippertje, vlak voor de boom viel. We zouden kunnen afspreken hier zjuus te gebruiken. Waarom? Daarom.

Verder kan ‘juist’ bij vergelijkingen staan; de betekenis is dan ’evenals’: hij is een vieze zuipschuit, sjuus als zijn vader. Bij vergelijkingen zouden we dus sjuus kunnen gebruiken. Waarom? Ach: bij zulke vergelijkingen gaat het niet om het nauwkeurige. Snelheid, tijd, maat, afmetingen zijn niet in het geding.

Vraagje nog: mogen we de T van AN ‘juist’ weglaten? Ik vind van wel: die spreken we meestal niet uit. Wie ‘juist’ als tussenwerpsel gebruikt, een uitroep dus, kan die T als extra bevestiging van zijn mening laten horen: juustement. Een zware Z voorop is nog krachtiger.

Wat wil ik hier nu mee? Iets opdringen? Nee. Het Limburgs is daarmee een beetje méér een eigen taal. Bewijsje: juus Limburgs is dan ‘correct’ Limburgs, en bij het horen van een Drentse zin valt op te merken (vergelijking): dat liek sjuus Limburgs.

Reageren? redactie@veldeke.net of veldgewas@home.nl

Lidioom is onze wekelijkse rubriek over het eigene van de Limburgse taal. Alle voorgaande afleveringen zijn terug te vinden in ons archief.