Lidioom: Met elkaar aan tóffel

Even nog wat aandacht voor kleine woord(deelt)jes als eins en -ein, woordjes die… Ja wat? Inderdaad: die zijn belangrijk voor Oos Taal. ’t Limburgs wordt nu zelfs door het Rijk als een echte taal beschouwd. Hoezo? Nou, ’t Limburgs is van het AN afwijkend genoeg om niet als dialect verder te moeten, en dat zit hem niet in een beetje anders uitgesproken woorden. Voorbeeld: de woorden taffel, taofel, toâfel of tóffel voor ‘tafel’ zijn geen echt eigen Limburgse woorden; ze horen zeker niet tot mijn Lidioom.

Ander voorbeeld. In 1994 werd Peter Vaassen uit Beegden kampioen in de buut met De kleiermaeker, een kwarteeuw  later, nu dus, Theo Nellen als Frits Rits der kleermaker. Kleine schande: daar hebben we andere woorden voor: sjnieder en sjreur. Dat sjreur hoort bij het cultureel erfgoed van Limburg,  want hoeveel duizenden heten niet Schreurs?

Terug naar -eine. In een zin als ‘t bleef aanein raengele (voortdurend regenen), heeft -aanein niet veel met ‘elkaar’ te maken. Wel als het om verbinden gaat: hij heeft die planken weer aaneingeklómmeld: aan elkaar geprutst. Tot slot een schitterende regel uit het lied Een mens te zijn op aarde van Huub Oosterhuis. Het derde couplet begint zo: ’De mensen hebben zorgen / het brood is duur/ het lichaam zwaar/en wij verslijten aan elkaar’. Vertaal ik dat als: veer versjliete aanein, kán dat betekenen: steeds, ononderbroken verslijten ofwel ouder worden, en dan hoef je niet aan wederzijds (mooi woord)  contact te denken. Daarom: wij verslijten ons aan malkander. Zo subtiel is Oos Taal.

Genoeg ge-elkaard. Mij werd gevraagd of er een Limburgs woord voor ‘ontbijt’ bestaat. Dinsdag, toen het aanein regende, waren al twintig woorden en reacties binnen, waarbij: Zegke veer niks teage…eate veer op!!! (eventjes: eate is geen aangepast Engels, maar een niet gebruikelijke spelling voor aete). Grapjes, waarbij ik aanteken dat bij het woord ‘ontbijt’ meer hoort dan aete. Bekijk deze twee woorden die ruim honderd kilometer oetrein (uit elkaar!) liggen: mörgeskoffie (Valkenburg) en mergekoffie (Venray). Ik wijs alvast op die S in het Valkenburgs, die ik tot Lidioom wil rekenen: aovesaete, aovesklok, aovesraengel en zo verder (avondeten, -klok en      -regen). Volgende week mijmer ik eerst over de vraag naar nieuwe woorden.

Reageren? redactie@veldeke.net of veldgewas@home.nl

Lidioom is onze wekelijkse rubriek over het eigene van de Limburgse taal. Alle voorgaande afleveringen zijn terug te vinden in ons archief.