Lidioom: Prei met groen water
Al een idee voor de carnavalsoptocht? Daar zie je vaak Limburgse uitdrukkingen en woorden uitgebeeld. Kijk hem daar lopen, die vent met ballonnen onder zijn gebloemde omajurk, en daarop een plank aan een koord. Op die plank (het schap) flesjes en potjes (pindakaas, jam, shampoo) en ergens de tekst: Flink get op ’t sjaap. Ik verklaar die uitdrukking liever niet (Me Too).
Terug naar de optocht. Een andere vaker verbeelde uitdrukking is Greun wie poor (prei). Mooi om wat van te maken. Dat ‘greun’ heeft hier de betekenis: onrijp (die appelen zijn nog te groen om op te eten), en daar komen (waarschijnlijk) betekenissen voor ‘groen’ vandaan als: onschuldig, beginneling. Nieuwe studenten zijn groentjes, en denk ook aan die oude bok uit Venlo die nog groene blaadjes lust (bekend carnavalsliedje). Lees: onrijpe meisjes die niet weten wat mannen op leeftijd nog allemaal…
Volgens de woordenboeken van Swalmen, Reuver en Tegelen zou greunsig ook de betekenis onrijp hebben (aflevering 016). Een groentje (of Engels greenhorn) echter een GREUNSIGE noemen: dat gaat me te ver. Ik blijf greunsig koppelen aan de kleur groen.
Behalve de betekenis onrijp voor ‘groen’ heeft het Limburgs nog de betekenis rauw: niets aan gedaan, veranderd. Greun sjónk is dus rauwe ham, greune hiering een haring die zo van het schip kwam: ingewanden en kop niet verwijderd; dan moest men die haring nog schoonmaken.
Ik meen verder de laatste jaren wel eens greun water gehoord te hebben; dat is een drink die in België ‘plat water’ heet, zonder prik dus. Prima te gebruiken in een verhaaltje – ‘groene melk’ niet meer: ongekookte melk, zo van de koe. Ik biecht nog op dat ik kies voor sóppEgreun, niet soepgreunte, en dat eine greune in de soep… Daar is een netter woord voor: fluim, door het woordenboek van Valkenburg verduidelijkt als ‘slijmklonter’: weer wat geleerd. Volgende week weer waarlijk groen in de aanbieding.
Dit is de 18e aflevering van de rubriek Lidioom. Alle voorgaande afleveringen kunt u terugvinden in ons archief. Daarin wordt ook uitgelegd wat Lidioom precies is en wat de rubriek u wilt uitleggen.